Telers misbruiken uien in jacht op kilo?s

Koprot zal nooit uit Nederland verdwijnen. De schimmelziekte kost de sector jaarlijks 10 tot 20 miljoen euro en niet te vergeten onze goede naam. Gijsbrecht Gunter, voorzitter van het comité uienhandel van Frugi Venta en dagvoorzitter tijdens het symposium ‘Uienteelt 2.0’ van De Groot en Slot maandag in Emmeloord en dinsdag in Bergen op Zoom, is bezorgd over de economische gevolgen ervan en de drive naar kilo"s. 

Alweer het derde jaar op rij dat Nederland met flinke koprotproblemen kampt. Komt er ooit een tijd zonder?
‘Dat denk ik niet. Koprot zal altijd aanwezig zijn. Maar we kunnen het wel minimaliseren. Het besef dat het ernst is groeit onder telers, maar de urgentie om door te pakken is er nog niet. En dat is wel nodig, want nu gaat bijna 5 procent van de uienpercelen verloren aan koprot. Dat komt voor afgelopen jaar neer op 1.000 hectare. In de bewaring en op weg naar bestemming is er nog eens 5 tot 10 procent uitval.’ 

Welke gevolgen heeft koprot voor de markt?
‘De economische impact van koprot is behoorlijk. Onze belangrijkste troef, kwaliteit, doet er blijkbaar niet meer zo toe. Nederland onderscheidt zich niet meer dusdanig ten opzichte van andere landen. De gevolgen waren afgelopen verkoopseizoen al zichtbaar. Landen als Libië, Brazilië, de Verenigde Arabische Emiraten en een aantal Aziatische landen zijn niet aan de markt geweest. Dan kun je meteen zeggen dat onze prijs te hoog lag, maar die landen eisen wel kwaliteit. En blijkbaar konden ze die vinden bij alternatieven in de regio. Een zorgelijke ontwikkeling.’

Welke (kwaliteits)problemen komen er vanuit de handel naar voren en welke gevolgen heeft dat?
‘De eerste 5 miljoen euro gaat op het veld verloren, de overige koprotverliezen ter waarde van 10 tot 15 miljoen euro vallen later tijdens de bewaring of erger; ze komen op de plaats van bestemming aan het licht. Ook afgelopen jaar is dat weer voorgekomen. Bij het laden is er nog niets te zien, maar na een lange reis gaat de container in bijvoorbeeld Zuid-Amerika open en dan heb je de poppen aan het dansen. Soms lost een bedrijf het probleem op door de partij ter plekke over te laten sorteren. Dat leidt tot hoge kosten en daar komt bij dat je je goede naam te grabbel gooit. Een andere kwalijke zaak is dat er dit jaar bedrijven waren die aan de onderkant van de markt inkochten en zo partijen met koprot willens en weten klaarmaakten voor export. Dat deden ze omdat het dit handelsjaar moeilijk was om marge te maken, maar daarmee namen ze een onverantwoord risico. Zeker naar verre bestemmingen moet je zulke praktijken achterwege laten.’

In hoeverre heeft de veredeling bijgedragen aan het tegengaan of juist verspreiden van koprot?
‘Er is geen ui ontwikkeld die resistent is tegen koprot, maar er zijn wel rassen gekweekt die eigenschappen hebben om koprot te vermijden. De afgelopen twintig jaar kregen uien langere nekken, werden ze huidvaster en blanker van kleur. Tevens kunnen ze vroeg in het seizoen worden gerooid wat aantasting van koprot in het vochtige najaar verkleint. De veredelingsbedrijven hebben dus zeker bijgedragen aan een sterke ui, maar telers misbruiken die eigenschappen. Er wordt onnodig veel stikstof opgegooid en veel groenblijvende middelen toegediend om maar kilo’s te krijgen.’

Moeten we ons dan in plaats van tonnen weer op kwaliteit richten in de uienteelt? Minder fixeren op de magische 1 miljoen ton export?
‘Terughoudendheid in 1 miljoen ton export hoeft niet. Het areaal breidt ook uit, maar de kilo-opbrengst groeit wel te hard. We zijn op een verkeerde manier met de kilo’s bezig. Het afgelopen seizoen noteerden de beurzen regelmatig 5 cent verschil tussen de onder- en bovenkant. Volgens mij is dat bepaald door kwaliteit. Met 50 ton van een hectare bij 5 cent meerprijs door goede kwaliteit verdien je 25.000 euro extra. Een mooi product leveren loont dus.’

Wat moet er volgens u gebeuren om koprot in de toekomst uit te bannen?
‘Er zijn nog een heleboel vragen rondom koprot, maar er is de laatste jaren nul onderzoek uitgevoerd. Er moet in het veld en in de bewaring worden gezocht naar antwoorden, maar nu de productschappen er niet meer zijn, is het onduidelijk wie met de pet rondgaat. Misschien kan het via de nieuwe Brancheorganisatie Akkerbouw, maar we moeten geen nieuwe club optuigen. Of houd het gewoon simpel: Doe er bij elk pak uienzaad twee euro bovenop. Met ons areaal haal je dan 2 ton binnen, breng het onder bij een notaris, prioriteer je onderzoeksvragen en vraag offertes op. Dan passeer je weliswaar de brancheorganisatie, maar de urgentie is zo hoog dat we dat als sector kunnen uitleggen.’

Welke veranderingen signaleert u in afzetmarkten en wat verwacht u komend seizoen?
‘Panama is open voor Nederlandse uien en op Costa Ricardo richten we nu onze pijlen. Al zijn het kleine markten, er zit wel groeipotentie. Indonesië is formeel open voor export; dat is dan toch weer 2 of 3 procent van ons volume. Hoewel Senegal investeert in eigen productie en bewaring zie ik onze kansen daar niet afnemen. De koopkracht neemt toe waardoor de consumptie groeit. Dat geldt ook voor de landen waarvoor Senegal als doorvoerland fungeert. West-Afrika is een groeimarkt. Over het nieuwe seizoen ben ik dan ook positief. De gewasontwikkeling loopt wat voor op andere jaren. Dat verkleint de kans op problemen met koprot. De kaarten liggen er redelijk goed bij.’

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.