Heeft het klimaat effect op het bouwplan?

Meer maaigewassen in plaats van rooivruchten. Dat moet de opwarming van de aarde afremmen. Echter, het tegendeel is nu de trend. Het is rendabeler om aardappels en bieten te telen. Bovendien kan de Brede Weersverzekering bescherming bieden tegen extremer weer. 

In grote lijnen heeft de klimaatverandering, door het toenemen van de concentraties CO2 in de lucht, op 3 manieren effect op de agrarische sector.

• Meer opbrengsten,
• Vaker extreem weer,
• Het wijzigen van gewassaldo's (met name door het veranderende beleid van de Europese Unie, EU). 

De opbrengsten stijgen naarmate de CO2-concentratie in de lucht toeneemt. Dat is de basis van biologie, namelijk fotosynthese. Koolstofdioxide wordt onder invloed van licht en temperatuur omgezet in koolhydraten. 

250 millimeter regen in 1 dag
So far, so good. Zonder de nadelige effecten van de klimaatverandering zou de Nederlandse land- en tuinbouwsector alleen maar profiteren. De complicerende factor: de stijgende concentratie aan CO2 in de lucht duwt de temperatuur op aarde omhoog en dat veroorzaakt extreem weer. Vooral de kracht van buiige neerslag in het groeiseizoen neemt verder toe, vooral in West-Europa. Dat zegt weerboer van het oosten Gerrit Vossers uit Silvolde (Gelderland). 

In de maand juni viel er in de stad Berlijn, in 1 dag, 250 millimeter water. Vossers hoort van verschillende aardappeltelers, die neerslagwaarnemingen doen op percelen op enige afstand van elkaar, dat het karakter van deze toenemende buien zeer plaatselijk kan zijn. Naast de toenemende wateroverlast, neemt ook het risico op legering van de gewassen toe en ook de kans op hagelschade neemt toe. 

Tegelijkertijd nemen, naast de toenemende intensiteit van de zomerse buien, ook de perioden van droogte toe. Klimaatverandering betekent in het voorjaar bovendien een groter risico op nachtvorstschade. Het Europese onderzoeksinstituut JRC, dat maandelijks groeicijfers en -prognoses van landbouwgewassen in de EU publiceert, waarschuwde dit voorjaar nog voor extreme weersomstandigheden. Nog geen maand later kreeg het instituut gelijk, toen bevroor namelijk in Oost-Nederland de bloesem in fruitbomen op grote schaal. 

Beleid Europese Unie cruciaal
Toch verandert het bouwplan van de akkerbouw in Nederland, door de grotere grillen van het weer, tot nu toe nog niet noemenswaardig. Wel ziet men een stijging in de populariteit van de Brede Weersverzekering. Echter, de grootste veranderingen in de bouwplannen worden veroorzaakt door de Europese Unie en door marktwerking. 

Door liberalisering van de suikermarkt en de stijgende suikerprijzen neemt het areaal suikerbieten in Nederland flink toe. Dit gaat ten koste van de graanteelt, zo blijkt uit cijfers van het CBS. En juist dat is nadelig voor de uitstoot van CO2. Tenminste als we de deskundigen mogen geloven. Ongeveer 10 jaar geleden beweerde LTO nog dat de suikerbietenteelt juist gunstig was voor het milieu.

Nu 10 jaar later is iedereen het erover eens dat maaigewassen minder CO2 uitstoten dan rooivruchten. Dat is voornamelijk te danken aan de organische stof die deze gewassen in de bodem achterlaten. Daarom pleit de vakgroep akkerbouw van LTO ervoor om de teelt van maaigewassen te stimuleren. 

Een integraal beleid vanuit de EU
Zowel de vakgroep akkerbouw van LTO als de NAV willen vooral geïntrigeerd beleid vanuit de EU. Vrij marktbeleid is en blijft een uitgangspunt, maar boeren en tuinders streven niet alleen naar winstmaximalisatie op de korte termijn. Ze hebben ook een continuïteitsdoelstelling en een bijbehorende langetermijnstrategie. Dat vraagt niet alleen de aandacht van de EU voor klimaatverandering, maar ook de inzet voor voedselzekerheid en een eerlijke verdeling van de marge.

Het wereldwijde vrijhandelsbeleid conflicteert hier regelmatig mee. Het is echter maar de vraag welke kant het beleid van de Europese Unie opgaat. Dat zegt NAV-voorzitter Teun de Jong. Het beleid van de hectaretoeslagen ziet hij verschuiven naar toeslagen van klimaat- en natuurbeleid. Deze worden betaald uit de zogenaamde eerste pijler, waarbij Nederland niet hoeft mee te betalen. Dat is pas het geval als de steun uit de tweede pijler afkomstig is, waarmee het plattelandsbeleid wordt gefinancierd. 

Door bomen het bos niet meer zien
Wat kun je als teler doen om de nadelige effecten van de klimaatverandering tegen te gaan? "Organische stof aan de bodem toevoegen en het waterbeheer verbeteren", adviseert De Jong. "Maar zelfs dan zie je door de bomen het bos niet meer."

Wat is nu precies de bijdragen van de verschillende akkerbouwgewassen aan de netto CO2-productie? En welk deel ontstaat verderop in de keten, wanneer de gewassen al van het land zijn? Is bos echt zoveel gunstiger voor het klimaat dan akkerbouw? Of levert uitbreiding en bescherming van het areaal blijven grasland de grootste bijdrage?

Dat laatste wordt beweerd door de beursorganisatie van de Belgische landbouwbeurs Libramont, die volgende weekend (28 tot en met 31 juli) traditiegetrouw in de Ardennen gehouden wordt. De Jong: "Iedereen, in binnen- en buitenland, beperkt zich tot een beperkt aantal facetten van de klimaatverandering in zijn of haar voordeel. Het wordt anders gewoon veel te ingewikkeld."

Dit artikel maakt deel uit van de zomerserie over klimaatverandering. Alle artikelen kunt u hier vinden. 

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.