Interview Rabo Food Forward
'Geloof in jezelf en pak je kansen als ondernemer'
"Er zijn zoveel mooie ideeën die leven in de hoofden van alle voedselondernemers in dit land. Alleen de vraag is: zien ze op dit moment de mogelijkheden om die te realiseren", zegt Anna van der Bijl, projectmanager Food & Agri bij de Rabobank. Van der Bijl is voor de bank de trekker van Rabo Food Forward. Dinsdag (4 oktober) werd op de Floriade in Almere een volgende stap gezet met de lancering van het Food Forward Membership, een netwerk dat een soort loket moet worden om spelers op het gebied van toekomstbestendige voedseloplossingen aan elkaar te verbinden.
"Wat ik hoop te bereiken met het Food Forward Membership is dat voedselondernemers die mogelijkheden zien. Dat er een netwerk is waar ze hun vragen kwijt kunnen, waar ze kunnen delen waar ze op dit moment tegenaan lopen en hun concrete hulpvraag kunnen stellen. Want dat is volgens mij wel de sleutel als je kijkt naar de voedseltransitie", aldus Van der Bijl in een dubbelinterview met Joris Lohman, medeoprichter van Food Hub waarmee de bank het Rabo Food Forward-project doet, en nu ook het Membership, samendoet.
Een belangrijke reden voor de Rabobank om drie jaar geleden met het bureau in zee te gaan, was het programma dat Food Hub al draaide: De Nieuwe Boerenfamilie. Daarin worden agrarisch ondernemers begeleid in ondersteuningsprogramma waarin ze een aantal stappen krijgen aangeboden met externe experts. Lohman: "Vaak in een periode dat ze bezig zijn met een bedrijfsovername, wanneer ze wat definitieve keuzes gaan maken in de toekomst van het bedrijf." Volgens Lohman is dat initiatief anders dan andere. "Er waren al meerdere programma's die gericht zijn op bedrijfsontwikkeling in het boerenbedrijf, maar wij hebben dat gedaan met mensen van buiten de agrarische sector. Ik heb zelf ook geen agrarische achtergrond en ben dus ook niet technisch op het gebied van hoe je moet telen, maar juist op het gebied van verdienmodel: wat voor verbreding of andere mogelijkheden zijn er? Dus met marketeers of met mensen uit de voedingsindustrie. Een aantal boeren is bijvoorbeeld eigen producten op de markt gaan brengen. Mooie voorbeelden zijn Oranjehoen van Johan Leenders (een duurzame kippenfarm) of De Nieuwe Melkboer die sojamelk op de markt zet. Zij hebben echt heel andere bedrijfsmodellen opgezet."
Er zijn inmiddels veertien Food Forward-edities geweest, dertien regionale en een korte keten-editie. Op de foto boven dit artikel luisteren deelnemers naar Boy Griffioen tijdens een bezoek aan de biologische melkveehouderij en kaasmakerij de Groene Griffioen in Weesp tijdens een van de regionale edities.
Volgens Van der Bijl heeft drie jaar Rabo Food Forward 'heel veel onverwachte ontmoetingen 'opgeleverd. Als voorbeeld geeft zij lupineteler André Jurrius van Ekoboerderij De Lingehof die al jarenlang lupine teelde en dat niet rendabel van de grond kreeg. Tijdens de Food Forward track in Gelderland heeft hij Marieke Laméris ontmoet die een marketingachtergrond heeft. Zij verwonderde zich dat niemand lupine eet en dacht: dat moet toch anders kunnen en zette haar skills in om de teler verder te helpen. Zo is er een coöperatie van verschillende telers in Nederland ontstaan: Lekker Lupine die nu een hele productlijn aan het opzetten is voor cateraars. Van der Bijl is er enthousiast over: "Dat zo'n ontmoeting tot zoiets leidt, om ook nog in de eiwittransitie een rol te kunnen vervullen en daarmee duurzaam bodembeheer en wellicht een beetje verdienmodel te kunnen creëren, ja, dat is fantastisch."
Ook maakt Van der Bijl het mee dat ondernemers ontdekken waar ze voor staan. "Waar al lang iets borrelt waarvan ze denken: dit zou ook anders moeten kunnen en dan eigenlijk door vijf maanden een intensief traject door te gaan zich realiseren: dit is waar ik voor sta en dit is mijn missie, dit is waar ik een partner voor zoek om me verder te brengen." Een voorbeeld daarvan zijn de jonge ondernemers Hilly Lautenbach en Elise Brugman van Circle of Food die vanuit een afstudeerproject waren begonnen om zwampasta uit reststromen op de markt te brengen. Ze zijn geholpen om daar een product voor op de markt te brengen en met Food Forward wilden ze dat opschalen. "Toen ontdekten ze dat dat niet zo eenvoudig is", aldus Van der Bijl. "Want staan alle ondernemers er wel voor open om iets te doen met reststromen, weten ze überhaupt dat ze die hebben? Maar ook wel de zoektocht: zijn wij wel de juiste mensen om deze producten op de markt te zetten of willen we anderen helpen om dat te gaan doen." Op 4 oktober gaan zij een ontwikkelomgeving lanceren, niet alleen voor die producten, maar juist ook voor potentiële jonge ondernemers die interesse hebben in circulair ondernemerschap. Dat is ook mooi. Dat zij zijn gegroeid als ondernemers en hebben ontdekt wat hun ambities zijn en dat je hen helpt om hun bedrijf volledig op de kaart te zetten."
Anna van der Bijl
Projectmanager van der Bijl is ook boerin. Thuis in de Noordoostpolder heeft ze samen met haar man een gangbaar akkerbouwbedrijf, met over het algemeen de gebruikelijke gewassen. Het afgelopen jaar zijn ze ook gaan experimenteren met het telen en vermarkten van het eiwitgewas kikkererwten. Dit zou eigenlijk zo een project kunnen zijn geweest voor Food Forward. "De oogst is geslaagd, we zijn nu aan het kijken: wat heeft dat met de bodem gedaan en wat doet het met het vervolggewas. De afzet zijn we aan het organiseren. In de korte keten lukt het wel om dat rendabel te krijgen. Stel, we zouden het verkopen aan de bekende conservenspelers, dan zou het niet uit kunnen. Maar als we kijken naar de korte keten en met name horeca, die willen dit wel afnemen tegen een goede prijs met het goede verhaal erbij."
De Rabobank heeft als grootste financier van de Nederlandse landbouw, zoals Boerenbusiness eerder schreef, het financieringsbeleid aangescherpt. De bank kijkt kritisch naar de kansen voor de toekomst bij uitbreiding en bedrijfsovernames. Wat niet betekent dat de financiering helemaal on hold staat. Ondanks alle onzekerheid groeide de kredietportefeuille Food & Agri van de Rabobank wereldwijd het afgelopen jaar met 10% tot €113,2 miljard. Ondanks de grote onzekerheid blijft de bank volgens Van der Bijl wel in gesprek, ook als financiering niet direct mogelijk is. "Dat is wel het gesprek dat wij dan ook aangaan met klanten: waar zit hem dat dan in, wat is dan wel de sleutel. Is dat verbreding van je activiteiten, hoe moet je daarnaar kijken. Er is gewoon heel veel onzekerheid, dat maakt het voor iedereen in dit hele food en agrisysteem best moeilijk om vooruit te kijken."
Joris Lohman
Lohman voegt toe: "Ik ken die verhalen: deze boer is bio, die ging naar de Rabobank en die wilde dat niet financieren. Dat vind ik vaak een simpele verhaallijn, los van of bio goed is of niet. Een bancaire lening is gewoon niet gericht op iets nieuws neerzetten, of je nou biologisch bent of iets anders wilt doen. Daar zijn de instrumenten gewoon niet voor en dat is niet omdat de Rabobank of andere banken dat niet willen, maar omdat het systeem zo niet is ingericht. Het is wel zo, even kritisch op banken, dat dit natuurlijk ook een nieuwe manier van denken vergt en niet alle accountmanagers of regionale kantoren makkelijk kunnen nadenken: bancair lukt niet, maar wat is er dan wel mogelijk? Wat je nu steeds meer ziet bij risicovolle bedrijven is dat er gestapeld wordt. Er moet een risico weggehaald worden, dat zou je misschien deels met een subsidie of een regionaal fonds kunnen doen of crowdfunding - wij zijn met Food Hub ook met onder andere CrowdAboutNow in gesprek. Er zijn veel andere partijen die transitiefondsen willen opstarten, maar die zijn er nog niet. Dus het stukje risico moet een deel ook ergens anders gelegd worden en dat zou je in combinatie met een bancaire lening kunnen doen, misschien zelfs met meerdere banken. Ik ken een mooi biologisch bedrijf in Almere dat een stukje risico heeft afgedekt met verschillende partijen. De Rabobank kan dan wel meedoen voor het bancaire deel. Dat vraagt wel meer nadenken en je best doen."
Behoefte aan perspectief
Volgens van der Bijl hebben agrarische ondernemers als het gaat om de landbouwtransitie in de eerste plaats behoefte aan perspectief. "Er is nu een soort van crisis ontstaan. Er is een doel gecommuniceerd, maar nog geen duidelijk beleid. Bovendien staat het verdienmodel van de agrarische sector al veel langer onder druk. Als ik even vanuit mijn akkerbouwerrol praat, dan zoek je altijd als ondernemer naar kansen om tot een goed verdienmodel te komen. En dat is het gesprek dat je ook met je accountmanager aangaat: wat voor kansen zien jullie? Hoe gaat het nu op dit moment in de biologische markt, hoe zit het met de verduurzaming van mijn panden? Dat zijn de gesprekken die je eigenlijk continu wel voert om te kijken welke mogelijkheden er zijn om rendabel verder te kunnen met je onderneming, met alles wat er in de wereld gebeurt. Dat is het fijne als ik even vanuit mezelf praat richting Rabo: er is ontzettend veel kennis van verschillende sectoren, verschillende oplossingsmogelijkheden. Dat is gewoon ontzettend fijn dat je altijd de gelegenheid hebt om daarover te kunnen sparren. Dat betekent echt niet meteen dat alles te financieren is. Dat is een utopie. Maar het betekent wel dat je als klant mogelijkheden ziet en dat is wat nu belangrijk is. En ik hoop dat daar waar de overheid nu mee worstelt, dat ook daar weer perspectief uit ontstaat. Volgens mij is het allerbelangrijkste om te blijven luisteren naar elkaar. Er is niet één toverwoord om dit op te lossen."
Als er vanuit het stikstoffonds geld zou vrij komen om verduurzaming te stimuleren, zou Food Forward daar graag ondernemers naartoe begeleiden, stelt Van der Bijl. "Ik zou het heel fijn vinden als wij de ondernemers die met een oplossing rondlopen, kunnen begeleiden naar dat potje. Het Food Forward Membership is er niet alleen vanuit Rabo, we initiëren het nu, maar uiteindelijk zou het natuurlijk fantastisch zijn als dat breder gedragen wordt en dat allerlei ondernemersinitiatieven hun weg weten te vinden naar een fonds, of het nou provinciaal geld is of landelijk. Er zijn vaak veel meer dingen mogelijk dan je als ondernemer weet."
Deelname aan het Food Forward Membership is gratis. Boeren en andere voedselondernemers die willen meedoen hoeven nog geen concrete plannen te hebben. "Nee, ze mogen er ook vooral inspiratie uithalen", zegt van der Bijl. "Zoals ik het zie is het een soort van bijenkorf waarin verschillende bijen iets komen halen, iets komen brengen en weer uitvliegen. Dat is volgens mij wat de sector beter gaat maken. Dat is niet alleen die ene innovatieve ondernemer die opstaat, maar het feit dat we dat soort dingen met elkaar kunnen delen. En dat we dingen wellicht met elkaar schaalbaar kunnen maken zodat het ook voor andere ondernemers toegankelijk wordt. Het biedt inspiratie en houvast. Het zou mijn ambitie zijn als het gaat om het Food Forward Membership, zowel vanuit mijn Rabo-hart als mijn boerenhart. En de betrokkenheid van de hele keten vind ik ook belangrijk, het is niet alleen de boer."
Als Van der Bijl andere agrarische ondernemers in kader van de landbouwtransitie iets zou kunnen meegeven, zou dat zijn: "Geloof in jezelf. Uit waar je tegenaan loopt, ga het gesprek aan met elkaar. Geloof erin, pak je kansen of ontdek waar je ambities liggen. Ik denk dat dat de sleutel is."
Linda van Eekeres
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
