Achtergrond Stikstofstemming
Hete UvA-stikstofaardappel voor heilige koe uit De Bilt
In Amsterdam rolde deze week een kokend hete aardappel uit de pan, en het was eigenlijk best vermakelijk om te zien hoe daar omheen werd gedraaid. Het gaat natuurlijk over het onafhankelijke stikstof depositieonderzoek van de Universiteit van Amsterdam, gefinancierd door het Mesdagfonds. In onze rubriek Stikstofstemming geven we op onze eigen wijze een impressie van de stikstofcrisis.
Bij de gevestigde stikstofbelangen, zoals het RIVM, Schiermonnikoogkenner Jan Willem Erisman en de minister van Natuur en Stikstof plus haar ambtenaren werd de onderste la van het bureau alvast wijd open gezet. Zelfs het onderzoeksteam van de UvA toonde zich deemoedig en bedremmeld. Elk onderzoek verdient z'n eigen plek. Nee, de resultaten van het onderzoek weerspreken het OPS-model van Aerius niet! Het onderzoek is een bevestiging van wat we al wisten en doet niets af aan bestaand beleid!
Alles ingezet
Dat politici goed kunnen toneelspelen, is bekend, maar waar waren de onafhankelijke wetenschappers nu? Hadden ze iets opgeschreven wat ze niet mochten of wat ze beter niet hadden kunnen doen? Er zijn landen waar wetenschappers vanwege hun werk in de gevangenis terechtkomen of ander werk moeten gaan zoeken. In Nederland kan hooguit je carrière worden geschaad. De organisaties en personen die zich aangesproken voelden door het UvA-onderzoek, wisten natuurlijk allang wat er letterlijk en figuurlijk in de lucht hing. Ze hebben allemaal in begeleidingsgroepen gezeten rond het onderzoek en daar zijn al aardig wat discussies gewisseld. Het is ook geen toeval dat minister Van der Wal enkele weken geleden opeens met een verhaal kwam dat de natuur nog gevoeliger is voor stikstof dan eerst gedacht. Alles wat kon helpen om de impact van het UvA-onderzoek te beperken, is ingezet. Ook nog in de dagen vlak vóór publicatie.
Overeenstemming over verspreiding
Het is dan ook niet niks. Het OPS-systeem (Aerius) mag dan kloppen op metaniveau, globaal gezien, en landbouwbedrijven stoten niet minder stikstof uit dan ze doen. Ondertussen verloopt de verspreiding van de emissies rondom bedrijven wel heel anders dan Aerius berekent, toont de UvA aan, en daar is op wetenschappelijk gebied ook overeenstemming over, zo wordt opgetekend in het onderzoeksverslag. Dat heeft enorme consequenties voor het beleid. Dat de portefeuille van minister Van der Wal in haar huidige vorm daarmee overbodig is, is nog het minst belangrijk.
Budgetnijd
Wel jammer voor haar dat bij de eerstvolgende bezuinigingsronde heel wat collegabewindslieden een extra begerig oog op haar budget laten vallen. De herinrichtingsplannen voor het platteland gaan op de schop, want hoe bepaal je stikstofgevoeligheid voortaan? En welke consequenties voor de inrichting van gebieden verbind je daar aan? Minder bedrijven hoeven weg vanwege afstandscriteria en ruimteclaims vanuit kwetsbare natuurgebieden moeten nu ook anders worden bezien. Dat je niet meer over piekbelasterbeleid hoeft te praten, is een 'no-brainer'.
Meten in de provincie
Hoe sterk de wil tot ontkenning gaat zijn, ook provincies gaan nu stikstofdepositie meten. In verschillende regio's is daartoe al een aanzet gegeven. En het gaat minder tijd gaan kosten dan bij het UvA-onderzoek, want er zijn inmiddels een methodiek en werkwijze. Een andere beleidsconsequentie van het UvA-onderzoek is dat stikstofontwikkelruimte voortaan niet meer alleen bij de landbouw hoeft te worden weggehaald. Het is zelfs mogelijk dat al gekochte stikstofruimte, zoals in stikstofbanken, nu wetenschappelijk en juridisch gezien waardeloos wordt. De Aerius-economie gaat op z'n kop. Dat wordt best even wennen voor andere (niet-agrarische) economische belangen in Nederland.
Onder de indruk
De wetenschapper die dat allemaal heeft losgemaakt, is ongetwijfeld best even onder de indruk. In een vakblad zegt hoofdonderzoeker Albert Tietema zich daarom vooral bij de wetenschap te willen houden. Toch lijkt hij met de context te worstelen. Zo lijkt hij te bestrijden dat zijn onderzoek aantoont dat het door het RIVM gebruikte OPS-model de stikstofdepositie 3,6 keer overschat, terwijl dat wel in zijn eigen samenvatting staat (pagina 2 onderaan). Vervolgens lijkt hij, zonder het te beseffen, door te schieten naar de andere kant: "Dat is een conclusie die niet gebaseerd is op onze resultaten. Dat getal van 3,6 had ook 2 kunnen zijn, of 0,2. We weten het gewoon niet."
Aerius wordt behandeld als de grote heilige koe van het stikstofbeleid. Gelukkig is de ontwerper ervan nuchterder. Op zijn Linkedin-pagina schrijft hij: "Geen softwaresysteem is geheel foutloos. Dus ook Aerius niet." Deze inmiddels in Malawi wonende consultant (toepasselijke bedrijfsnaam: Wing) zorgt dat het systeem netjes blijft draaien en dat periodiek de nodige updates worden doorgevoerd.
Aerius wordt ongemakkelijk
In een laatste ontwikkeling laat het RIVM weten (via de krant voor ontwikkeld Nederland) dat het af wil van Aerius, omdat het - blijkbaar opeens - niet wetenschappelijk genoeg meer is en te veel wordt ingezet voor het uitvoeren voor beleid. Wellicht is er nog meer aan de hand. Wetenschappelijke studies wijzen er op dat er nog een (ammoniak)lek zit in Aerius. Stikstofmodellen zouden de bijdrage van ammoniak uit verbrandingsprocessen over het hoofd zien. Hierdoor zouden kaarten van het RIVM ingebouwde afwijkingen vertonen.
Regieorgaan innovatie
De rijksoverheid is niet de enige die niet klaar is voor een andere blik op de wereld. Ook veel agrobestuurders lijken dat niet te zijn. Zoals een nieuwe coalitie, verenigd in het Regieorgaan versnellen innovatie. De partijen in dit orgaan willen de stroperigheid weghalen uit het innovatieproces in de landbouw, wat een mooi streven is, maar lijken de omgeving waarin dit moet plaatsvinden even te vergeten. Dat het ministerie van LNV hen daarbij niet helpt, hoeft gezien de omstandigheden niet te verbazen, maar er zitten meer partijen in de club. Omdat het proces nog vertrouwelijk heet te zijn, willen deelnemers zich er moeilijk over uitlaten. Kennelijk houden zij zich vast aan de gedachte dat er tijdens de wedstrijd geen regels worden veranderd. Een organisatie als MOB gaat ook gewoon door en spant nieuwe rechtszaken aan tegen emissies van bedrijven in Gelderland. Gaat de rechter ook rekening houden met de nieuwe inzichten?
Klaas van der Horst
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
