Achtergrond Stikstofstemming
Schoof zet hoog in met 'Nederland van het slot'
Aan gratis pr heeft het niet ontbroken voor het 'Startpakket Nederland van het slot'. Al dagen vóór de behandeling van de brief in de ministerraad zijn er concepten gelekt naar de media. Maar veel punten kwamen toch als een verrassing, met name vanwege de nieuwe blik van het kabinet.
De stukjes informatie die wel naar buiten kwamen, waren genoeg om van alle kanten reacties op te roepen. En wellicht was dat ook precies de bedoeling: nog even wat laatste reacties ophalen voordat de brief definitief wordt vastgesteld. Het gaat tenslotte ook wel ergens over, zoals de titel van het stuk al aangeeft. De mogelijkheid bestaat ook dat ambtenaren het stuk hebben gelekt, zoals de laatste tijd wel vaker is gebeurd met kabinetsvoornemens, vooral als die niet spoorden met wat ambtelijk werd bevonden.
Ook het ministerie van LVVN heeft er ervaring mee. Staatssecretaris Jean Rummenie heeft het onder meer gemerkt bij het natuurbeleid, waar sommige van zijn medewerkers vonden dat ze niet naar hun baas hoefden te luisteren, beleidsvoornemens lekten en ook stukken probeerden door te zetten die tegen het regeerakkoord ingaan.
'Domheid' of zorgen
Het Startpakket in aantocht heeft in ieder geval de tongen losgemaakt. Van Landsadvocaat tot MOB, Greenpeace en de hele linkse oppositie. Ze vonden het allemaal maar alvast niets. Voorman Johan Vollenbroek noemde het 'domheid ten top'. Maar zal er ook niet uitgesproken bijgedachten bij hebben gehad en mogelijk zelfs zorgen, omdat het kabinet van plan is om een geheel nieuw vergunningenstelsel uit te rollen, waar actiegroepen nog geen grip op hebben. Greenpeace ging zelfs zo ver om het voorgenomen beleid te betitelen als 'schoffering van de rechtsstaat,' omdat de organisatie vermoedt dat het kabinet geen rekening zal houden met de uitspraak van de Haagse rechtbank van begin dit jaar (en waarin de overheid werd opgedragen aanvullend milieubeleid te ontwikkelen).
Aardige, venijnige woorden
Ook het register van de 'voortdurende onzekerheid' en van het 'gebrek aan lef' werd weer volop bespeeld door een aantal oppositie-fracties. Het zijn in de media aardig klinkende, maar ook verhullende en venijnige woorden richting de veehouderij. Wanneer Tweede Kamerlid Laura Bromet (GroenLinks-PvdA) zegt dat boeren recht hebben op zekerheid, bedoelt ze feitelijk dat die geen verder uitstel van executie hoeven te verwachten. Zij wil het liefst van heel veel veebedrijven af. Ongeveer hetzelfde bedoelt haar collega Anne-Marijke Podt (D66) wanneer ze stelt dat het kabinet lef moet tonen bij het stikstofbeleid. Toen ze dit zeiden, kenden ze de Startnotitie nog niet, maar de vraag is of ze positiever zullen reageren op het stuk dat er nu ligt.
Inzage en samen naar condoleance
Veel landbouworganisaties, ook degene die inzage hebben gehad in concept-stukken van de Startnotitie en/of van organisaties waarvan bestuurders met kabinetsleden mee zijn geweest naar het afscheid van de begin deze week overleden paus, zijn voorzichtiger en houden zich op de vlakte. Mark van den Oever van de Farmers Defence Force heeft niet rechtstreeks mee overlegd, maar denkt net als zijn tegenstanders dat het niet mee zal vallen met de Startnotitie. In een vlog roept hij zijn volgers op om zich maar alvast schrap te zetten.
Toch Startnotitie
En hoewel er in sommige media nog druk op werd gespeculeerd dat het kabinet niet tot een besluit zou kunnen komen over een definitieve Startnotitie, kwam die er toch. Eigenlijk best een prestatie voor het kabinet-Schoof, dat volgens Haagse waarnemers zo weinig bereikt.
Nieuwe vergunningen
Er is een akkoord over het budget en over de hoofdlijnen van de gewenste aanpak. Het kabinet wil een rekenkundige ondergrens invoeren, een nieuw vergunningstelsel presenteren en er wordt gestart met een regionale aanpak rondom de Veluwe en de Peel. De nieuwe plannen raken alle sectoren, niet alleen de landbouw.
Om snel aan de slag te kunnen gaan, zit er bij de plannen een startpakket met onder meer een regeling voor extensivering, vrijwillige beëindiging en doelsturing. Hiervoor wordt € 2,2 miljard vrijgemaakt.
Nieuwe blik
Na de zomer wordt een nieuw vergunningstelsel gepresenteerd, dat is gebaseerd op een beter inzicht in de staat van de natuur en alle bijhorende drukfactoren, zo wordt gemeld. Dit zou betekenen dat de laatste natuurdoelanalyses die vooral naar stikstof keken, opzij worden gelegd. En ongetwijfeld wordt het vergunningstelsel zo ingericht dat dit niet weer in de juridische fuik van MOB en vrienden valt. Verder kijkt het kabinet voor de langere termijn naar het 'herijken' van Natura 2000-gebieden.
Naast aanpassingen in wet- en regelgeving is ook stikstofreductie nodig. Het kabinet wil in 2035 (de datum die ook in de Klimaatwet staat) een emissiereductie van 50% (industrie, mobiliteit en bouw) en 42%-46% (landbouw) realiseren ten opzichte van 2019.
Doelsturing
Voor de landbouw zet het kabinet in op doelsturing, natuurlijk verloop en extra inzet van middelen rond bepaalde Natura 2000-gebieden, zoals met het agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Naast het startpakket werkt het kabinet aan een vrijwillige extensiveringsregeling voor de melkveehouderij, om zo ook de mestmarkt te verlichten en klimaat- en ammoniakdoelen te bereiken. Hier is €627 miljoen voor beschikbaar. Ook komt er een vrijwillige beëindigingsregeling voor boeren die willen stoppen, bijvoorbeeld omdat ze geen opvolging hebben. Voor deze regeling is €750 miljoen beschikbaar. Om natuurherstel mogelijk te maken, wordt € 100 miljoen extra uitgetrokken.
Daarnaast gaat het kabinet aan de slag in de gebieden daar waar de nood het hoogste is (volgens de 'Greenpeace-uitspraak). Er wordt gestart op de Veluwe en in de Peel. In de Voorjaarsnota heeft het kabinet hiervoor €600 miljoen vrijgemaakt. De besteding van dit geld wordt afgestemd in overleg met de provincies.
In een uitgebreidere brief zet minister Wiersma uiteen hoe het kabinet de voor de landbouw gestelde doelen denkt te behalen. Het kabinet lijkt daarbij nog wel te hinken op 2 gedachten, want deels lijkt er nog te worden vastgehouden aan stikstofmaatregelen en deels wil het van andere ijkpunten te willen uitgaan, zoals de staat van de natuur.
Kritische reactie
Dit ontlokt bij Agractie alvast een kritische reactie. Deze organisatie heeft zich, net als Stichting Stikstofclaim, hard gemaakt voor verdere ontkoppeling van het oude stikstofbeleid en bijvoorbeeld ook voor zogenoemde 'significantiestroken' rondom kwetsbare natuur. Die geven bedrijven nabij natuur meer zekerheid van ondernemen.
Het hinkelen op twee gedachten in de brief laat ook zien dat het omschakelen naar een nieuw beleidskader zeker nog een lastige klus zal blijken te zijn. Dat er overeenstemming is binnen het kabinet over niet alleen een rekenkundige ondergrens, maar ook over het afschaffen van Aerius en van het stikstofbeleid met zijn kritische depositiewaardes (KDW), is in beginsel wel een hoopgevend teken.
Vraag voor veel bedrijven is ondertussen toch, of het allemaal werkbaar is en financierbaar en of de maatregelen op tijd komen.
Klaas van der Horst
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
