Interview Johan Mostert
'LNV zet mestmarkt klem en saneert veehouderij'
De mestmarkt staat op het punt van vastlopen door het nieuwe, aangescherpte beleid van LNV. Dat zet de gehele veehouderij muurvast en het lijkt of LNV de sector probeert te 'saneren' volgens Johan Mostert, voorzitter van de sectie mest van Cumela. Ook heeft hij kritiek op de belangenorganisaties dat zij zich hierover nauwelijks laten horen, terwijl het volgens hem toch echt één minuut voor twaalf is.
De overvolle mestmarkt heeft het zwaar te verduren door verschillende oorzaken. Het natte en late voorjaar van 2023 zorgde voor een kort en moeizaam uitrijseizoen, waardoor de afzetvolumes achterbleven. In mei en in de zomer is echter een behoorlijke inhaalslag gemaakt met de afzet, weet Mostert. Het is nieuwe regelgeving die de sector de nek omdraait. "De echte reden dat het nu gaat vastlopen, is eigenlijk vooral de afbouw van derogatie, de afname van plaatsingsruimte door de bufferstroken. Daar komt nog eens overheen dat de derogatie tot 2026 verder afneemt. Tot slot kwamen daar de nieuwe 'met nutriënten verontreinigde gebieden' bij in regio's met aanscherping van de normen. Door deze regelgeving wordt er een gigantisch overschot gecreëerd. Dit heeft niets meer met de weersomstandigheden te maken."
Alleen door de invoering van de bufferstroken gaat het al om een afname van 16 miljoen kilo stikstof aan plaatsingsruimte volgens een impactanalyse die het Nederlands Centrum voor Mestverwaarding (NCM) heeft gemaakt. Het mestproductieplafond voor stikstof werd onlangs voor 2025 verlaagd tot 440,4 miljoen kilo stikstof. Dat terwijl de nationale mestproductie van 2023 wordt geraamd op 472 miljoen kilo. Een behoorlijke daling moet gerealiseerd worden om hieraan te voldoen.
Één minuut voor twaalf
Bij loonwerkers en mesttransporteurs staat de telefoon roodgloeiend door het aanbod van mest. Hoewel veehouders hun tijd proberen uit te zingen tot het voorjaar, zitten alle opslagen tot de nok toe vol. "Het is echt één minuut voor twaalf. Het duurt niet lang totdat in bepaalde stallen geen vee meer kan komen doordat de mest niet meer kwijt kan. De prijzen zijn altijd een kwestie van vraag en aanbod, maar op een gegeven moment is de opslagruimte gewoon op. De hoge prijzen zijn moeilijk te behappen en het kan niet anders dan dat er straks bedrijven in financiële problemen komen".
Door het aankomende uitrijseizoen zal de mestmarkt weer wat verlichten, maar dit zal beperkt blijven door de verdere afname van de plaatsingsruimte, zo verwacht Mostert. Dit jaar zal het aanbod opnieuw toenemen door de afbouw van derogatie en de plaatsingsruimte verder krimpen. "Het is een heel simpele rekensom en dan weet je dat het gaat vastlopen. De voorraden zijn dusdanig hoog en de kelders zitten straks tot de rand vol. Dat is in een seizoen niet meer te verstouwen in een paar weken uitrijtijd."
De realiteit vandaag de dag is dat de kosten om varkensdrijfmest af te voeren tussen €30 tot €35 per kuub liggen, afhankelijk van regio en transport. Rundveedrijfmest zit om en nabij de €30 per kuub. In enkele gevallen liggen die prijzen lager. De grens van wat betaald kan worden, is voor een deel wel bereikt, zo ziet Mostert. "Varkenshouders hebben financieel doorgaans een redelijk jaar gehad, maar dat zegt niet alles. Bij rundveehouders verwacht ik het grootste probleem. Juist deze groep moet plots veel meer afvoeren vanwege de afbouw van derogatie en tegen een hogere prijs. Dat gaat dubbelop. Het ministerie heeft dit probleem gecreëerd en moet ook komen met een oplossing. De sector zelf kan dit absoluut niet oplossen. Meer verwerking van mest kan een oplossing zijn, maar dat kan niet op korte termijn. Daarnaast loopt ook de mestverwerking vast, omdat het eindproduct naar diezelfde akkerbouwer moet, waar onvoldoende ruimte voor is."
Namens Cumela is er in het afgelopen seizoen al meerdere malen hard aan de bel getrokken. Gevraagd werd of een aantal andere maatregelen niet kon worden versoepeld. De organisatie kwam ook met eigen ideeën aan, om mee te denken naar een oplossing. "Daar zijn zij niet op ingegaan met als reden dat deze maatregelen slechts minimaal zouden helpen. Terwijl hier in deze zaak toch echt geldt: alle kleine beetjes helpen. LNV hamert erop dat er genoeg plaatsingsruimte is, maar de praktijk bewijst duidelijk anders. Het ministerie loopt helaas altijd achter de feiten aan en is dan te laat."
'Veehouderijsector wordt gesaneerd'
De veestapel krimpt al tientallen jaren en de mestplaatsingsruimte neemt af. Zo is de fosfaatgebruiksruimte zelfs gehalveerd. Volgens Mostert is er sprake van uitrookbeleid ten aanzien van de veehouderij. Puur door eigen regelgeving wordt het huidige mestoverschot gecreëerd, iets wat zich in de afgelopen decennia vaker heeft herhaald.
Het aantal runderen is sinds 1980 volgens CBS-cijfers met ruim een kwart afgenomen. Het aantal daalde van 5,2 miljoen in 1980 naar 3,7 miljoen in 2006, waarna het weer toenam tot 4,3 miljoen in 2016. Daarna volgde weer een daling tot 3,8 miljoen in 2022. Het aantal vleesvarkens is vergeleken met 1980 licht gestegen. Mostert: "De rundveestapel is sinds 1980 gemiddeld gekrompen en de plaatsingsruimte ook. Inmiddels ben je op een punt dat er meer mest afgevoerd moet worden, terwijl extra kunstmest moet worden aangekocht om in de gewasbehoefte te voorzien. Dat is hartstikke krom en heeft niets meer met beleid te maken."
"Straks is de conclusie van LNV dat er toch echt een mestoverschot is. De enige manier om daar wat aan te doen, is een verdere afname van de veestapel. Dat is puur en alleen door eigen wet- en regelgeving gecreëerd. Ik heb het vermoeden - en dat denk ik echt - dat LNV op deze manier de veehouderij probeert te saneren. Hier kun je als sector op geen enkele manier tegenop werken."
Twijfels
De strengere normen waar de agrarische sector mee te dealen heeft, zijn het gevolg van Europees beleid. Brussel stelt de kaders en het is aan de lidstaten om dit verder in te vullen. De kaders zijn echter strak getekend en volgens het ministerie van LNV wordt er ook keihard onderhandeld in Brussel voor enige ruimte. Mostert hoort echter andere geluiden. "Vanuit Brussel zelf hoor je dat zij maar weinig Nederlandse ambtenaren gezien hebben. Daarnaast heeft LNV in een korte periode ontzettend veel maatregelen achter elkaar doorgevoerd, met ook een snelle actiedatum. Ook in Europa moet dan toch de vraag worden gesteld of dat allemaal wel uitvoerbaar is."
Of de gemeten cijfers echt allemaal op juiste feiten zijn gebaseerd, daar heeft Mostert zijn twijfels over. Als voorbeeld noemt hij de gemeten waardes nitraat en fosfor bij de nutriënten verontreinigde gebieden, waarover LNV begin december 2023 plots een mededeling over deed. Het waren cijfers gebaseerd op metingen van tien jaar geleden.
Mostert vindt het cruciaal om de exacte mate van uitspoeling te achterhalen, in plaats van algemene maatregelen op te leggen aan alle gebieden. "Zo kunnen andere mogelijke factoren van uitspoeling ook worden meegenomen in plaats van het grotendeels op de landbouw te schuiven".
De manier van meten en wat je precies meet is ontzettend belangrijk, zo stelde ook stichting Agrifacts kort na de bekendmaking van nieuwe met nutriënten verontreinigde gebieden. De stichting trok een vergelijking met de grondwaterkaart in de landbouwrapportage van de Europese Commissie. Daaruit was de conclusie dat LNV een veel dramatischer beeld schetst dan de Europese Commissie doet. LNV heeft daarnaast bij zijn metingen een afwijkende definitie van 'grondwater' gehanteerd die niet in lijn is met de Europese richtlijnen.
Belangenorganisaties moeten op scherp
Mostert verbaast zich ook over de boerenorganisaties, die zich tot op heden vrij gedeisd houden in deze overbeladen mestmarkt. "Als je kijkt naar de belangenorganisaties, dan hoor je daar nog vrij weinig van. Ik heb niet het idee dat ze de noodzaak voelen, terwijl die nood toch écht enorm groot is in de gehele veehouderij. Men moet op de achterste benen staan, stelling nemen, tot hier en niet verder! Dat ontbreekt nu. Het beleid is verscherping op verscherping."
Jesse Torringa
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
