Hoera, hoera, economische groei

Heel kort vroeg ik me af of de titel van dit commentaar wel politiek correct is. De 'degrowth' beweging heeft veel aanhangers. Vervolgens werd ik boos op mijzelf. Ik bepaal zelf wel wat ik schrijf en politiek correct hoef ik niet te zijn. Ik ben een voorstander van economische groei en schaam me daar helemaal niet voor.

Enfin, na drie kwartalen krimp waarin ons bbp in volume met 1,1% afnam, is onze economie in het vierde kwartaal met 0,3% kwartaal-op-kwartaal gegroeid. Vooral de particuliere consumptie droeg stevig bij. De eerste grafiek laat mooi zien hoe een korte, milde recessie eruitziet en hoe dat patroon verschilt van eerdere recessies. In de jaar-op-jaar vergelijking staat nog steeds een negatief cijfer, maar dat haalt het niet bij de recessies van 2008/09 en 2020. De krimp in de eerste drie kwartalen van 2023 was ook beperkt (respectievelijk -0,5%, -0,4% en -0,3%). Vergelijk dat eens met de -3,6% kwartaal-op-kwartaal van het eerste kwartaal van 2009 of de -8,3% kwartaal-op-kwartaal van het tweede kwartaal van 2020. De recessie van 2011 tot 2013 was ook vrij mild, maar duurde zo'n twee jaar. Hopelijk gaat dat nu niet gebeuren. De vooruitzichten zijn niet ongunstig, al heeft de Europese Commissie haar groeiramingen voor 2024 net weer iets verlaagd.

De koopkracht stijgt door een combinatie van nog altijd snel stijgende lonen, dalende inflatie en koopkrachtmaatregelen. Dat zal de particuliere consumptie wel op een groeipad houden. De verwachte daling van de rente zal dit jaar ook helpen. Tenslotte verwacht ik dat een herstel van de wereldhandel eveneens een positieve bijdrage aan onze groeidynamiek gaat geven. Heel sterk zal de groei dit jaar overigens niet zijn. De bouw blijft problemen houden en de risico's blijven in mijn optiek ook aan de onderzijde doordat de energieprijzen weer zouden kunnen stijgen als de mondiale groei aantrekt.

Overigens bevestigden de groeicijfers over het vierde kwartaal in het VK en Japan juist dat die economieën in een recessie zijn beland. En ook de Duitse economie belandde in een recessie. Daar kromp het volume van het bbp met 0,3% kwartaal-op-kwartaal. Heel opbeurend zijn de cijfers over de internationale omgeving dus nog niet.

Stemmingsindicatoren verbeteren wel geleidelijk. De ZEW-index voor de eurozone, die het optimisme onder analisten meet, is in februari iets opgelopen. In vier van de laatste vijf maanden is de waarde van deze index gestegen, al was de verbetering ten opzichte van januari beperkt. Voor Duitsland is deze index nu zeven maanden op rij verbeterd. Daar past wel de kanttekening bij dat het hier om verwachtingen gaat. Een vergelijkbare reeks die betrekking heeft op de beoordeling van de huidige situatie daalde in Duitsland in februari juist en is op een historisch zeer laag niveau. Alleen in diepe recessies werden nog negatievere cijfers geregistreerd. Wellicht heeft de onvrede met de Duitse regering een negatieve invloed op de stemming.

Stemmingsindicatoren elders laten een wisselend beeld zien. In de VS daalde de NFIB-index, die het vertrouwen onder het mkb meet, in januari na een opmerkelijke stijging in december. Het lijkt erop dat het vertrouwen van het mkb sinds het midden van 2023 trendmatig daalt. De grafiek laat zien dat het vertrouwen onder mkb'ers historisch gezien niet bijster hoog is.

De New York Fed Empire State index en de zogeheten Philly Fed index verbeterden allebei in februari, de eerste zelfs spectaculair (van -43,7 in januari tot -2,4 in februari). Waarschijnlijk heeft de extreme kou in grote delen van de VS in januari invloed op de bedrijvigheid gehad. Het vertrouwen van huizenbouwers, gemeten door de NAHB-index, is in februari ook verbeterd, voor de derde maand op rij. Hier speelt vooral de gedaalde hypotheekrente een rol, denk ik. Vanaf eind oktober is die gedaald. De Amerikaanse huizenmarkt is heel gevoelig voor veranderingen van de hypotheekrente. Sinds de jaarwisseling stabiliseert deze rente en het is daarom de vraag of de vertrouwensindex van de huizenbouwers zal blijven stijgen.

Dramatisch, ik kan niet anders zeggen
De ambities op het gebied van de woningbouw worden in ons land bij lange na niet gerealiseerd. Dat ligt aan een reeks van factoren. Ik hoorde de altijd genuanceerde maar ook trefzekere Peter Boelhouwer (hoogleraar woningmarkt red.) zeggen dat je deze mislukking niet aan minister Hugo de Jonge kunt wijten. Ik zou zeggen dat het beleid dan toch zeker ook niet heeft geholpen. Vorig jaar werden er 54.845 bouwvergunningen voor woningen verleend. De grafiek laat zien dat dat historisch laag is. We wilden bijna 100.000 woningen per jaar gedurende een reeks van jaren bouwen. Dat gaat zo niet lukken. In 2022 werden nog 64.536 bouwvergunningen verleend en in 2021 75.833. Er past gelet op de woningnood slechts één kwalificatie: dramatisch. Voor mij persoonlijk pakt het beleid overigens heel gunstig uit. Vanwege fysiek ongemak moet ik afscheid nemen van mijn fijne appartementje in Amsterdam-Zuid. De verkoop zal wel niet zo moeilijk zijn. Inmiddels heb ik een appartement in Amstelveen gekocht dat de eigenaar had verhuurd. Doordat fiscale regelingen de verhuur minder aantrekkelijk heeft gemaakt besluiten veel eigenaar-verhuurders te verkopen.

Tegenvallende inflatiecijfers in de VS
In januari bedroeg de inflatie in de VS 3,1% tegen 3,4% in december. Dat klinkt als een mooie daling richting de doelstelling van de Fed, maar het cijfer viel toch tegen. De kerninflatie bleef op 3,9% en maand-op-maand stegen de prijzen exclusief voedsel en energie met 0,4%. De grafiek laat mooi zien dat dat hoger is dan voor de pandemie en je kunt natuurlijk direct begrijpen dat je met maandelijkse prijsstijgingen van 0,4% niet bij 2% inflatie op jaarbasis komt. Net als bij ons zijn de prijzen voor diensten de grootste boosdoener. De diensteninflatie bedroeg in januari zelfs 0,7% m-o-m en 5,4% j-o-j. De huurstijging blijft een factor van belang. Ik heb daar al vaak over geschreven. De huren volgen de huizenprijzen met een vertraging. Door de rentestijging vanaf begin 2022 zijn de huizenprijzen gedaald en de huren zouden moeten volgen. Dat gebeurt ook wel maar in bescheiden mate. Nu lees ik verhalen dat de sterke toename van de illegale immigratie de daling van de huurstijging tegenhoudt. Overigens is de daling van de huizenprijzen in de eerste helft van vorig jaar gestopt. Dat staat een lagere huurstijging waarschijnlijk ook in de weg. Hoe dan ook, de inflatiecijfers over januari suggereren dat het gevecht tegen de inflatie echt nog niet is gewonnen.

In Nieuw-Zeeland voorspellen sommige economen dat de centrale bank de rente bij de komende beleidsvergadering weer zal verhogen. Natuurlijk, Nieuw-Zeeland is ver weg en een kleine economie. Toch is het de moeite waard aandacht te schenken aan wat daar gebeurt. De Reserve Bank of New Zealand (RBNZ) was de eerste centrale bank van een rijk land dat de rente verhoogde toen de inflatie opliep en ze was de eerste die stopte met renteverhogingen. Het is niet de eerste keer dat de RBNZ vooroploopt. Een renteverhoging door de RBNZ betekent dat zij vreest dat de inflatie zonder zo'n maatregel zal opveren.

Afsluitend
Ons BBP is in het vierde kwartaal vorig jaar met 0,3% gegroeid. Ik denk dat de groei dit jaar zal aanhouden, maar bescheiden zal blijven. Elders in de wereld verbeteren de meeste stemmingsindicatoren al is het beeld niet zeer overtuigend en mag geen heel sterke economische groei worden verwacht.

De tegenvallende inflatiecijfers in de VS over de maand januari laten zien dat het prematuur is om de overwinning op de inflatie te claimen. Net zoals bij ons zit het probleem vooral bij de diensten en dat heeft weer heel sterk met de loonstijging, de krappe arbeidsmarkt en de huren te maken. De Fed kan het zich echt niet veroorloven de rente al spoedig te verlagen. De centrale bank van Nieuw-Zeeland zit in een vergelijkbare situatie en sommige economen voorspellen dat die centrale bank de rente binnenkort weer zal verhogen. De RBNZ begon al in oktober met renteverhogingen, negen maanden voordat de ECB ermee begon. Ze laste ook al eerder een pauze in.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.