Waarom betaal ik niet meer voor voedsel?

Ik heb al mijn moed weten te verzamelen om 'au public' een bekentenis af te leggen. Ik heb zelf geen boerenachtergrond, maar werk al heel wat jaren voor en met boeren (op het vlak van bodem- en diergezondheid). Ondertussen weet ik hoe de hazen lopen in de sector. Bovenal heb ik het uitstekend naar mijn zin in de dynamische tak van sport en grote waardering gekregen voor de veehouders, akkerbouwers, boomkwekers, vissers en tuinders.

Bij nader inzien, en na enige momenten van zelfreflectie, blijkt mijn groot boerenhart toch een stuk kleiner dan gedacht. En daar komt mijn biecht.. Ik koop mijn boodschappen volgens het principe 'op de kleintjes letten'. Ons gezin gaat dan ook zo af en toe voor de kiloknaller en de Keniaanse sperzieboon. Lekker in 1 grote supermarkt om de hoek. Kortom: 'Lange halen, gauw thuis'.

'Instant geluk'
Ik verdien als werknemer bij een mineralenproducent aan de vakkundige en gepassioneerde boer, terwijl de boer niets aan mij verdient. Weliswaar halen zij rendement uit concepten die wij als bedrijf adviseren, maar ik (als individu) houdt de hand stevig op de knip. Ik vraag mijzelf serieus af hoe het komt dat ik geen bijdrage lever aan 'fairtrade' en verduurzaming; nota bene omdat ik zelf regelmatig in de klei of stal sta. Ik weet dus wel dat er bij de productie van vlees, melk en groenten ontzettend veel om de hoek komt kijken.

Ik ben, net zoals velen, een kuddedier zonder betekenis. We zijn allemaal tot individu verworden, met het motto 'ik leef mijn leven'. Als die individu beweeg ik mij tussen 7,5 miljard mensen. In mijn ogen schuurt het op het gebied van individualisme en globalisering. We zijn geen onderdeel meer van een klein, behapbaar collectief (gemeenschap/dorp) en luisteren niet meer naar de agent, leraar of pastoor. We willen controle houden op onze eigen vrijheid, maar met ons kleine, eenzame brein kunnen we deze grote en complexe wereld niet aan. We zoeken constant naar onze betekenis en vaak creëren we deze ten koste van de waarheid.

Betekenis moet leiden tot zogenaamde 'instant geluk'. Sommigen zoeken het in idealen, waarna de schreeuwende groep voornamelijk volgt. Geen meningsvorming op basis van feiten, maar op grond van sentiment en op basis van degene die het hardst roept. Anderen blijven zoeken, een leven lang. "We zijn slaaf geworden van onze eigen betekenis", zo meldt de Vlaamse filosoof en psychiater Damiaan Denys.

Een ver-van-mijn-bed-show
En hier heeft (mijn) gedragsverandering alles mee te maken; zeker als we als individu in de grote, boze wereld ons eigen geluk willen nastreven. Uit eigen beweging meer betalen voor voedsel raakt niet je kern. Het raakt je niet persoonlijk. Het zorgt niet voor 'instant geluk', maar voor persoonlijk ongeluk. Je hebt dan immers minder geld te spenderen. Meer doen voor een beter klimaat, voelt als individu daarbij vaak als een kleine druppel op een grote, gloeiende plaat. We zien het vatbare collectief niet meer, omdat het er niet meer is.

De straat, het dorp, de kerk, de kleine gemeenschap. Die zouden kunnen zorgen voor gedragsverandering ten gunste voor diezelfde gemeenschap. Tegenwoordig is iedereen en alles anoniem. Veel is 'de ver-van-mijn-bed-show'. Vroeger was de boer onderdeel van die kleine gemeenschap. Geen grote onbekende zoals nu. Integendeel de boer en boerin waren mensen van aanzien. Aangezien mdat je ze persoonlijk kende, was er begrip en waardering. De gemeenschapszin en het begrip voor de ander is nu ver te zoeken.

Het lijkt alsof problemen niet bestaan
Het spanningsveld van enerzijds dierenwelzijn en natuur en anderzijds efficiënte voedselproductie lijkt te zorgen voor verwijding tussen boer en burger (voor zover die nog niet was). Vragen en tegelijkertijd vanuit eigen beweging betalen aan duurzaam geproduceerd, is echter nog niet gelukt. Je komt hiermee aan de vrijheid van het individu. Voedsel waarderen in geld geeft geen 'instant geluk': want wie geeft de garantie dat wanneer ik 2 sterren varkensvlees koop, het ook echt beter gaat met deze varkens en de betreffende varkenshouder? Ik geef mijn geld aan de supermarkt, niet aan de boer. En ik zie nooit blije cassières.

Bovendien gaan de problemen van onze boeren op in alle problemen van de wereld, waar we als individu niets mee kunnen. Die problemen zijn ver weg gestopt en anoniem, zo lijkt het alsof ze niet bestaan. En dringen ze toch tot ons door, dan zijn de uitdagingen te groot voor ons als 'individu tussen de 7,5 miljard mensen'. Met die evolutionaire overlevingstactieken weten we ons staande te houden als eenling.

Uit het oog, uit het hart
De industrialisatie van de sector, in combinatie met verstedelijking, heeft direct gezorgd voor een fysieke afstand tussen de boer en burger. 'Uit het oog, uit het hart of onbekend maakt onbemind'. Er zijn al veel geweldige initiatieven om deze 2 groepen (boer en burger) bijeen te brengen, de burger wordt uitgenodigd om een kijkje nemen in de kas of in de stal. Ik denk dat vele gezinnen en families het bezoek aan een boer zien als een 'leuk dagje uit'.

Echter, de spagaat waarin veel boeren zitten, blijft onbenoemd. Zij willen zeker stappen zetten naar een duurzamere, robuuste kringlooplandbouw en willen hun agrarisch bedrijf met liefde overdragen aan de volgende generatie. De consument zal dan echter wel mee moeten bewegen.

Maakindustrie
Het programma 'Onze boerderij' van Yvon Jaspers laat de 'ups en downs' zien van de boeren, waarbij veelal dezelfde obstakels naar voren komen: milieunormen zijn allesbepalend en allerminst eenduidig en de kostprijs (inclusief alle duurzaamheidseisen) wordt nauwelijks gedekt door de verkoopprijs. Families dreigen kopje onder te gaan of verkassen naar het buitenland. Als dit tempo zo aanhoudt, dan verliest Nederland langzaam weer een maakindustrie, maar dit keer een sector met immense impact voor werkgelegenheid, economie, voedselveiligheid en voedselzekerheid. BoerBurgerBeweging is in aantocht om direct invloed uit te oefenen op wet- en regelgeving vanuit de politiek arena en ook een hand te reiken naar de burger.

Gedragsverandering op het vlak van voedselwaardering is onmogelijk. Ik ben daar zelf een goed voorbeeld van. Want, ondanks mijn notie van het boerenleven, ben ik in staat duurzame voedselvarianten te negeren. De maatschappelijke setting en het daarbij verankerde individualisme is op korte termijn niet te kenteren. Daarom moet de overheid ingrijpen door voedselprijzen te reguleren ten behoud van ons natuurlandschap en de voedselproducent. Dwing mij maar in de supermarkt, anders grijp ik weer argeloos om mij heen. Ik snap wel waarom.

Pascal Philipsen

Pascal Philipsen is regiomanager Zuid-Nederland en bemesting specialist bij Timac Agro Nederland.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.