Interview Robert Hoste (WUR)
'Varkens houden voor wereldmarkt vraagt moed'
Varkenshouders worden geconfronteerd met extreem volatiele marktomstandigheden. Hoewel er afgelopen periode wat optimisme heerste over het marktverloop heeft dat inmiddels weer plaatsgemaakt voor zorg. De kosten stijgen nog sneller en de opmars van de opbrengstprijzen komt tot stilstand. In gesprek met Boerenbusiness geeft varkenseconoom Robert Hoste van de Wageningen Universiteit & Research (WUR) aan dat varkens produceren voor de wereldmarkt anno 2022 'echt heel veel moed vraagt' en dat de kostprijs van varkensvlees inmiddels rond de €2 per kilo geslacht gewicht ligt.
De varkenshouderij wordt sinds afgelopen zomer al geraakt door gestaag oplopende prijzen. Hoewel de sector dus al last had van een hoog kostenplaatje, heeft de geëscaleerde situatie in Oekraïne gezorgd voor een ware kostenexplosie. Met name de prijsstijgingen van voer en energie raken de sector flink. Echter ook de stijgende bouwkosten hebben een flinke impact op het kostenplaatje in de toekomst. Met varkenseconoom Hoste lopen we langs de belangrijkste kostenposten voor de varkenshouderij en maken we een inschatting van de concrete invloed op de kostprijs. "De opbrengst van vleesvarkens moet naar ongeveer €2 per kilo om deze zomer kostendekkend te kunnen opereren. Daar hoort een biggenprijs bij van tussen €60 en €65."
Het conflict in Oekraïne heeft flinke impact op de agrarische- en varkenssector, met name voor de beschikbaarheid en prijzen van grondstoffen. Hoe groot is de impact?
"Het voornaamste effect zit hem in de prijs van grondstoffen. Over de beschikbaarheid is zorg geweest, maar voorlopig is er voldoende product beschikbaar om mens en dier te voeden. We moeten de productie van Oekraïne namelijk in perspectief zien. Hoewel dit land minder kan exporteren is het wereldmarktaandeel in de productie voor een flink deel van de gewassen niet dusdanig groot dat er echt tekorten gaan ontstaan. Handelsstromen zullen verschuiven en dat vergt tijd en zorgt voor onzekerheid. Vooral de hoge prijzen doen de sector nu pijn. Leveringszekerheid is overigens wel een issue voor specifieke subgroepen als non-GMO en biologische voeders. Zeker voor biologisch voer verwacht men binnen enkele weken tekorten. Het is een lastig parket voor de sector, het bijmengen van reguliere grondstoffen tast het imago van biologisch aan."
Zijn er nog meer neveneffecten die impact kunnen gaan hebben?
"Meest in het oog springend zijn natuurlijk de fors gestegen energiekosten. Hoewel de ergste volatiliteit iets lijkt weggeëbd, liggen de prijzen voor gas en elektriciteit op een hoog niveau. Dit raakt zeker de zeugenhouders. Verder is de kunstmestmarkt behoorlijk oververhit en liggen de prijzen op recordniveau's. Dit kan impact gaan hebben op de oogsten van het nieuwe seizoen. Verderop in de keten worden partijen ook geraakt door de impact op de logistieke sector. De krappe beschikbaarheid van bijvoorbeeld chauffeurs is er niet beter op geworden. Veel Oekraïense mannen zijn teruggekeerd om het land te dienen aan het front. Maar we horen ook geluiden dat er links en rechts Poolse chauffeurs naar hun eigen land terugkeren om paraat te staan bij een inval. Hoewel dit misschien geen grootschalige beweging is kan het op bedrijfsniveau flinke impact hebben als je personeel kwijtraakt, ook voor varkenshouders met Polen in dienst."
De kostenimpact op de varkenshouderij is duidelijk, wat is concreet de invloed van de gestegen voerprijs op de kostprijs van varkensvlees?
"Voor de voerkosten bepalen we een voerpakketprijs voor een gesloten varkensbedrijf (zeug + vleesvarkens). Aan de hand van voerverbruik bepalen we vervolgens wat de voerkosten per kilogram geslacht gewicht zijn. De voerpakketprijs was gemiddeld genomen in 2020 €26,70 per 100 kilo. Dat ligt inmiddels op €37,70 per 100 kilo. De verwachting is dat er zeker nog een na-ijl effect van de grondstoffenprijzen in de mengvoerprijzen verwerkt gaat worden. Een stijging tot €40 per 100 kilo is denkbaar. We praten dan met een gemiddeld voerverbruik over een kostenstijging ten opzichte van 2020 van zo'n €0,40 per kilo geslacht gewicht. We weten natuurlijk niet zeker of dit prijsniveau behouden blijft of dat de prijzen mogelijk nog verder stijgen. De kostprijs voor varkensvlees lag in 2020 gemiddeld al op ongeveer €1,50 per kilo geslacht gewicht (bron: Interpig)."
Vervolgens hebben nog te maken met de gestegen energieprijzen. Wat is het effect hiervan op de kostprijs voor varkensvlees?
"Allereerst zijn hier de uitgangssituaties heel verschillend. Wek je zelf energie op? Heb je risico's afgedekt met contracten? Dit zorgt voor heel verschillende kostenplaatjes. Als we ervan uitgaan dat een ondernemer zijn energiebehoefte nu tegen de huidige marktprijzen moet afrekenen, komen we op een kostenstijging van ongeveer €0,035 per kilo geslacht gewicht. Hoewel dit in het niet valt bij de voerkostenstijging praten we op bedrijfsniveau toch over grote bedragen. Een gemiddeld (gedeeltelijk) gesloten bedrijf met 500 zeugen en 4.000 vleesvarkens levert 12.000 vleesvarkens af van 100 kilo geslacht. Dat betekent een kostenstijging van 1.200.000 *0,035 = €42.000. Een gezinsinkomen."
De overige kosten zijn natuurlijk ook gestegen?
"Inderdaad. Pakken we nog even de huisvestingskosten (bouw) bij de kop: deze lagen in 2020 op €0,27 per kilo geslacht gewicht. Als we hier een stijging van 10% zouden doorrekenen betekent dit een kostprijsverhoging van bijna €0,03 cent per kilo geslacht gewicht. Voor ondernemers met nieuwbouwplannen is dit een aanzienlijke aanslag op het begrote rendement. Daarnaast kampt de sector natuurlijk ook met gestegen kosten voor allerlei andere zaken als arbeid en diergezondheidskosten."
Samengevat: de kostprijs loopt richting de €2 per kilo geslacht gewicht en de kosten worden dus niet gedekt…
"Als we als uitgangspunt even de €1,50 over 2020 nemen, dan komt daar dus een stijging van €0,40 per kilo bij voor voer en extra kosten voor energie van €0,035, komen we inderdaad uit op een totaal kostenplaatje van rond de €2 per kilo geslacht gewicht. Daar hoort dan een biggenprijs bij tussen €60 en €65. De fors gestegen kosten zetten de sector echt onder druk. Ondanks de gestegen opbrengstprijzen hebben we dit niveau nog lang niet bereikt. In maart lag de kostendekking in de zeugenhouderij rond de 100%. Voor vleesvarkenshouders lag dit rond de 85%. Hoewel zeugenhouders echt flink pijn hebben geleden, opereren vleesvarkenshouders inmiddels ook al bijna 1,5 jaar lang gemiddeld genomen met onvoldoende marge. Het is een spanningsveld waarbij de biggen door stoppers en opkoopregelingen wat krapper werden. Dat leidt tot stijgende prijzen voor biggen, maar vleesvarkenshouders krijgen met de huidige hoge voerprijzen deze kosten onvoldoende terugbetaald. Dit kan zich de komende periode bij onvoldoende zicht op verbetering vertalen in druk op de biggenprijzen, iets wat zeugenhouders na een hele moeilijke periode absoluut niet kunnen lijden."
Wat is het marktperspectief voor de komende jaren?
"Het aanbod in met name Duitsland krimpt. Bovendien komen er strengere eisen rond 2030 voor de huisvesting van guste en kraamzeugen, wat tot een verdere verkleining van de zeugenstapel in Duitsland leidt. Dit zou voor de biggenmarkt een positieve impact moeten hebben, wat natuurlijk een nadeel is voor de vleesvarkenshouderij. Veel vleesvarkensbedrijven willen het risico van de forse investering in big en voer niet op zich nemen. Dit kan leiden tot een verdere krimp in de Europese productie. Iets wat gezien de negatieve ontwikkeling van onze exportpositie wellicht wel een goede ontwikkeling is. We kunnen ons een zelfvoorzieningsgraad op Europees niveau van rond 130% niet meer veroorloven. Dat hebben we afgelopen jaar gezien. Samenvattend: we kunnen het marktverloop door al deze ontwikkelingen eigenlijk steeds lastiger vooraf inschatten. De volatiliteit is groot. Je moet als varkenshouder heel wat moed hebben om voor de spotmarkt te produceren. Het afgelopen jaar heeft de sector gezien dat bedrijven kwetsbaar zijn voor zowel schommelingen aan de opbrengst- als kostenzijde. Veel ondernemers zullen moeten kijken hoe zij risico's in bepaalde ketens door samenwerking kunnen reduceren. Dat is ook in het belang van de retail als zij een sector in eigen land voor de toekomst willen behouden."
Stef Wissink
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
