De uienhandel wordt vaak omschreven als een gokhal. Je kunt razendsnel winst maken, maar de verwachtingswaarde kan ook flink tegenvallen. Sommige telers juichen die vrijheid toe, anderen wensen meer zekerheid. Maar de kant van de industrieaardappelmarkt waarin veel met vaste contracten wordt gewerkt, gaat het volgens de handel niet op. Wel is de uienmarkt in staat van koude oorlog. Dat leidt er volgens insiders toe dat er nog maar een tiental uienverpakkers overblijven.
In de aardappelmarkt is het heel gangbaar om als teler (een deel van) je fritesaardappelen (meerjarig) vast te leggen met een verwerker. Toch gaat het die kant in de uiensector niet op. Althans niet met de gele zaaiuien, zo melden diverse handelaren. Wel staat er veel te gebeuren in het uienlandschap. Sorteerders en verpakkers van uien hebben het momenteel zwaar. De marges zijn klein. Enkele bedrijven hebben noodgedwongen moeten stoppen, bij sommige bedrijven is het vijf voor twaalf en anderen kiezen voor consolidatie.
Inkoper William Nannes van Beemsterboer ervaart de uienhandel op dit moment vaak als een casino waarbij onzekerheid regeert, voor afnemer en teler. ‘Een stuk zekerheid inbouwen voor beiden zou wel rust kunnen brengen. De teler weet dat een deel van zijn kosten betaald zullen worden, verpakkers kunnen beschikken over een voorraad waarvan de prijs bekend is.’
Nannes geeft aan dat het voor de verpakkers op dit moment erg lastig is om nog enige marge tussen in- en verkoop te krijgen. ‘Telersprijzen lopen sneller op dan baalprijzen. Ik denk dat meerjarige contracten de fluctuaties in de marktprijs moet kunnen opvangen.’ Dat doet Beemsterboer al met zijn Crimsun (roze) uien die ook via verpakkers op contract worden geteeld.’
In het contracteren van specifieke teelten ziet Wiskerke Onions ook wel wat. ‘Voor de duurdere en risicovollere teelten zoals rode uien is het verstandig een deel vaste afzet te zoeken. Maar voor de gewone ui, moet iedereen dat zelf bepalen. Er zijn een aantal telers die graag iets wil vastleggen, anderen juist niet. Wij bewegen met de markt mee, maar groei in vaste contracten zien wij niet gebeuren’, laat Chayenne Wiskerke weten.
Heel stellig daarin is ook Wim Waterman van Waterman Onions. ‘Nee, het gaat niet dezelfde kant op als de aardappelmarkt, maar er gaat wel veel veranderen. Dat is al volop gaande. De kleine verpakkers gaan verdwijnen, de grotere worden groter.’ Uiteindelijk, denkt hij, zullen er in de toekomst van de dertig à veertig pakbedrijven tien spelers blijven. ‘Met de daghandel kun je het niet verdienen. Je moet het als verpakker hebben van een continu klantenbestand dat jaarrond afneemt. Ook met rode uien, nevenproducten en projecten valt wat te verdienen’, meent hij. Volgens Waterman hebben telers behoefte aan vastigheid en betrouwbare afnemers. Daarom zal een afzetmethode als deelteelt wel groeien. ‘Hierbij hebben beide belangen. Je gaat allebei voor de winst. Dit gaan ten koste van de snelle handel. Het inkopen voor 8 euro en verkopen voor 10 houdt niemand vol. Die manier van handelen wordt minder; zeker nu de grote spelers, groter worden.’ De inkoper uit de Noordoostpolder wijst erop dat telers zich moeten realiseren dat zij goede betrouwbare afnemers moeten zoeken die ook nog betalen. ‘Afgelopen jaar hoorde ik hoe een concurrent meer dan ons bood, maar uiteindelijk nooit betaalde en op de fles ging. Ook wordt er teveel korte termijn politiek in de sector bedreven.’
In het aangaan van samenwerkingen ziet ook Beemsterboer toekomst. ‘Vergaande samenwerkingen tussen telers en verpakkers zijn er al deels in pools, maar het kan beter. Als de teler en verpakker ook (deels) samen delen in de eventuele winst kan er een win-win situatie ontstaan. Zo wordt de kwaliteit beter afgestemd op de vraag en wordt er niet puur op tonnen per hectare geteeld.’ Daar uien voor 80 procent afhankelijk zijn van export, wordt de prijs op de wereldmarkt bepaald. Hij verwacht dan ook niet dat de contractteelt zal toenemen. ‘Veel telers zien de uien als hun enige product waarmee ze vrij zijn en zelf kunnen bepalen wanneer af te zetten of prijs te kunnen bepalen. Afnemers zijn wel gebaat bij stabielere prijzen; fluctuaties zorgen voor onrust in de markt. Door het overschot aan verwerkers is de prijsfluctuatie overigens al een stuk minder dan vijf jaar geleden.’
Uit een overzicht van comité uienhandel van Frugi Venta blijkt dat de uienafzet wel tien typen transacties kent. Maar al die afzetmethoden zijn volgens voorzitter Gijsbrecht Gunter helemaal niet zo goed bekend. ‘Welk aandeel de routes hebben wisselen per seizoen. Twintig procent is daghandel, twintig procent vrije markt op termijn en tien procent is vrije markt met afwikkeling op de beursnotering. Vaste contracten nemen zo’n 7,5 procent in. Ik voorzie geen perspectief in sec contractteelt. De boer is vooral gefocust op de kilo’s in plaats van kwaliteit. Dat is wel weer te ondervangen met kwaliteitspremies, maar laten we de uienmarkt vooral zo veelzijdig houden. Al die verschillende verkoopmethodes maken de uienmarkt zo sterk en uniek. Tegelijkertijd kan de markt op elk moment over uien beschikken’, stelt Gunter die geen cowboys wil aantrekken, maar meent dat het ondernemerschap er wel bij vaart.
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
