Fosfaatrechten toch een cadeau voor de sector?

Langzaam trekken de kruitdampen op en kan de omvang van de schade worden opgenomen. Ruim een week nadat staatssecretaris Sharon Dijksma bekend maakte fosfaatrechten in te voeren heeft de sector de bal opgepakt en zijn de eerste ondernemers alweer druk bezig om ook deze hindernis te nemen. Hierbij komt de vraag bovendrijven of de rechten toch een cadeau voor de sector zijn?  

De laatste dagen wordt er vooral geschreven over de technische kant van de fosfaatrechten. Het hoe en wat, maar tegelijkertijd is er geen weg terug meer. Links of rechtsom is het zaak dat vanaf 2 juli melkveehouders er rekening mee houden dat ze te maken hebben met fosfaatrechten. 

Wel wordt langzaam duidelijk dat de verdeling van de rechten resulteert in veel vragen en ook het grondgebonden aspect de verwarring nog groter maakt. De belangrijkste vraag is of de rechten verdeeld worden op basis van het aantal koeien of op basis van de hectares grond. Dan speelt de peildatum een rol. Op basis van grond leveren de pachtgronden vragen op, maar op basis van koeien zijn er nog meer vragen. 

Zo kent het identificatie en registratie (I&R) een marge van drie dagen. Oftewel de runderen die tot drie dagen na 2 juli in Nederland aankwamen kunnen nog mee met de deadline van 2 juli. Maar hoe gaat de wet om met opfokkers van jongvee. Het vee staat veelal op naam van melkveehouders, maar krijgen de opfokkers ook rechten. 

Een andere kwestie is de verhandelbaarheid van rechten. Wordt er net zoals bij varkensrechten gekozen voor drie regio's. Bij varkensrechten is het zo dat het noorden wel uit alle regio's mag kopen, maar het zuiden alleen in het zuiden kan kopen. Dit wordt bepaald aan de hand van veedichtheid. 

Ook speelt er de kwestie rondom de afroming. Hoeveel rechten heeft een bedrijf en hoeveel rechten zijn er nog nodig? Worden rechten verder afgeroomd als ze tussen bedrijven onderling verhandeld worden? Vanwege de constante terugkeer van grondgebondenheid wordt er zelfs gespeculeerd over een koppeling van rechten aan grond, maar dit levert weer problemen op bij de controle.

Nog een punt van aandacht is de ruimte die de rechten gaan bieden aan fosfaatwinst. Hiervoor worden bedrijfsspecifieke excretie (BEX) en de kringloopwijzer genoemd. Is er na 2014 een besparing mee gemaakt, waardoor de fosfaatproductie stabiel bleef dan zijn er in theorie geen extra rechten nodig. Alleen hier heeft het groeiseizoen weer een dikke vinger in de pap. Vorig jaar kon er constant met weinig mest gras geoogst worden, maar dit jaar wordt alle mest ingezet om de groei bij gras er in te houden. Nu wordt er bijvoorbeeld nog gewerkt aan de tweede snede gras, vorig jaar was er al op diverse plaatsen een derde snede gras van land gehaald. Iets wat veel effect heeft op de fosfaatproductie.

Dan is er nog de rechtsgeldigheid van de kringloopwijzer. BEX heeft zich al bewezen, maar de kringloopwijzer moet zijn strepen nog verdienen. Bij varkenshouders kan die fosfaatwinst niet gehaald worden, maar hier koos Dijksma ervoor om naar de sector te luisteren en te kiezen voor fosfaatrechten. Daarmee geeft ze de kans om extra ruimte te behalen binnen de rechten.

Ondanks een hele reeks aan onzekerheden zijn de eerste melkveehouders al met de rechten aan de slag gegaan. Dat wil zeggen dat ze hebben aangegeven rechten te zoeken. Op basis van de groeistappen die de melkveehouders hebben gezet en nog bezig waren te zetten kan dan ook geconcludeerd worden dat de vraag naar rechten ruim aanwezig is. 

Tegelijk heeft ook al een enkeling aangegeven rechten over te hebben, omdat het bedrijf in 2014 meer vee telde dan in de eerste maanden van 2015. Alleen wat voor waarde wordt er aan de rechten verbonden? Hiervoor wordt gekeken naar het voormalige melkquotum en rekening gehouden met 40 tot 41 kg fosfaat per koe. Vervolgens worden er de eerste voorzichtige prijzen genoemd. Pure speculatie of realiteit, het is lastig te zeggen. Dit hangt helemaal af van de regels rondom het verhandelen van de rechten en de afroming. 

Het mag duidelijk zijn dat de term optrekken van de kruitdampen niet overdreven is. Toch is het niet allemaal negatief, want er klinken ook geluiden die de fosfaatrechten een cadeau voor de sector noemen en weer iemand anders noemt het de redding van de sector. Melkveehouders hebben bewezen ambitie te hebben en dat geld hier absoluut niet de hoofdrol speelt.

Dit maakt dat de sector het niet als een cadeau zal ervaren, maar feit is dat de melkveehouderij weer veel meer geld waard geworden is. Hoeveel hangt af van de waarde van de rechten, welke ongetwijfeld een connectie krijgt met de melkprijs. Diverse spelers nemen aan dat de grondprijs wel wat minder gaat stijgen dan eerder verwacht, maar dat wordt door de waarde van de rechten gecompenseerd. Of dit zo is moet nog blijken, want de grondgebonden koppeling blijft. Kijkend naar de varkenssector zijn het de familiebedrijven die op hun hoede moeten zijn, want daar hebben marge en technische resultaten een negatief effect gehad op het aantal daarvan.                  

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.