Inflatie omhoog, maar komt in 2022 wel naar beneden

Inflatiecijfers blijven de gemoederen bezighouden. Al vroeg in het vorige jaar, toen de Amerikaanse inflatie opliep van zo'n 1,5% in januari en februari tot zo'n 2,5% in maart, dacht ik dat de Amerikaanse inflatie uiteindelijk verder zou kunnen stijgen tot wel 5%. Ik durfde dat niet hardop te zeggen of op te schrijven. Als een econoom voorspellingen produceert die de lezer totaal onrealistisch acht, dan nemen lezers hem niet meer serieus. In december is de Amerikaanse inflatie opgelopen tot 7,0% en de Nederlandse tot 5,7%.

Ik roep al tijden dat de inflatie hoger en hardnekkiger zal zijn dan de centrale banken zeggen. En daar blijf ik bij. De inflatie zal in 2022 zeker dalen, maar niet zoveel als die centrale bankiers denken. Zij gaan ervan uit dat het met de loonstijging wel mee zal vallen, dat de logistieke verstoringen in de wereld verdwijnen en dat prijzen die vanwege tekorten zijn gestegen ook weer zullen dalen en dat de energieprijzen zullen dalen. Nou, dat kan natuurlijk allemaal. Als dat allemaal tegelijk gebeurt, daalt de inflatie snel. Maar misschien gebeurt dat niet allemaal tegelijkertijd.

Ik denk dat loonstijgingen in de VS al duidelijk versnellen. Bij ons is dat niet of minder het geval. Over de energieprijzen durf ik niets te zeggen. Als die behoorlijk dalen, dan gaat de inflatie heel snel naar beneden. Logistieke verstoringen zullen wel geleidelijk aan verminderen. Het is de vraag of de lagere kosten die dat wellicht voor producenten met zich meebrengt snel aan de consument zullen worden doorgegeven. Ik denk het niet. Dan daalt de inflatie weliswaar, maar heel snel zal dat dan niet gaan.

Huren, huren, huren
In de VS is er nog een andere kwestie. Bijna 31,1% van de inflatiemand (CPI) wordt bepaald door huren, dat wil zeggen feitelijke huren (7,6%) en aan huiseigenaren toegerekende huren (23,5%). Van de zogeheten kerninflatie maken huren zelfs bijna 40% uit. De huizenmarkt in de VS werkt heel behoorlijk. Als er schaarste is, stijgen de prijzen. Als de huizenprijzen (sneller) stijgen wordt er meer gebouwd, maar ook stijgen de huren dan (sneller). De grafiek laat het verband zien tussen huizenprijzen en aan huiseigenaren toegerekende huren. Dat verband is bepaald niet één op één, maar over het algemeen volgen de huren de huizenprijzen met enige vertraging. Afgaande op deze grafiek lijkt het waarschijnlijk dat de stijging van de huren nog zal aanhouden en versnellen. Vanwege het grote gewicht van huren in de inflatiemand, zal dit een snelle daling van de inflatie tot 2% bemoeilijken.

​Wat zal/moet de Fed doen?
Het is duidelijk dat de Fed het opkoopprogramma gaat stoppen, de rente zal verhogen dit jaar en ook een begin zal maken met het verkorten van de eigen balans. Hoewel ik minder optimistisch ben over de inflatie dan de Fed, denk ik niet dat het monetaire beleid fors verkrapt moet worden en ook niet dat de Fed dat zal doen. De noodmaatregelen moeten verdwijnen en de rente moet wel iets omhoog. Maar de inflatieverwachtingen blijven beperkt en de Fed kan daarom even aankijken hoe ver en hoe snel de inflatie uit zichzelf naar beneden komt. Bovendien zit niemand te wachten op financiële instabiliteit die zich makkelijk kan voordoen bij een snelle, agressieve monetaire verkrapping. Ten slotte roep ik 2019 in herinnering. De Fed was al sinds eind 2015 bezig met het zeer geleidelijk verhogen van de rente. In 2019 was de officiële rente in de VS op 2,5% beland. De economie kon dat eigenlijk niet velen en binnen een paar maanden zag de Fed zich gedwongen de rente weer met een vol procentpunt te verlagen. Dat zal een traumatische ervaring voor de Fed zijn geweest die nog echt wel in het geheugen zit. Voorzichtigheid zal daarom troef zijn.

Voor de verandering: een raadsel
Mijn oog viel op enkele opmerkelijke verschillen tussen de Nederlandse en de Amerikaanse inflatiestatistieken. In december waren de elektriciteitstarieven in Nederland 103,8% hoger dan een jaar eerder. In de VS was het 6,3%. De gasprijs was in Nederland 66,5% hoger dan in december 2020, in de VS 24,1%. Niemand verwacht dat de prijsontwikkeling van dit soort zaken in beide landen hetzelfde is. Maar deze verschillen zijn wel erg groot. Rarara, waar komen ze vandaan?

CPB-berekening van het coalitieakkoord vernietigend
We wisten al dat de nieuwe regering zich nogal wat financiële ruimte gunt. En de nieuwe bestuurscultuur brengt kennelijk met zich mee dat niet alles in een regeerakkoord wordt dichtgetimmerd. Daarom was een doorrekening door het CPB bij de presentatie van het coalitieakkoord ongewenst.

Uiteindelijk kwam het er toch van op verzoek van de Tweede Kamer. Je mag van het CPB niet verwachten dat de rekenmeesters graag op een openlijke confrontatie met de nieuwe regering aansturen. Elke woord in de rapportage zal uitvoerig worden gewikt en gewogen. Een medewerker die met kritische opmerkingen over het coalitieakkoord komt, wordt intern ongetwijfeld stevig aan de tand gevoeld. Zo van: "Kloppen je berekeningen wel? Doe ze nog maar een keer over. En daarna nog een keer. Hoe gevoelig zijn je berekeningen voor de veronderstellingen? Laat een collega je berekeningen maar eens goed controleren en laat een andere collega de berekeningen nog eens overdoen." Zo gaat dat natuurlijk. Met kritiek op een coalitieakkoord gaat men heus niet over één nacht ijs en in de rapportage zal het CPB proberen eventuele kritiek in bedekte termen te presenteren. Het rapport dat uiteindelijk op tafel kwam, loog er niet om. Mijn conclusie is dat het CPB vernietigend is over het coalitieakkoord. Deze zaken vielen mij op:

1. De zorguitgaven zullen bij ongewijzigd beleid snel blijven stijgen. Om die stijging om te buigen, neemt de nieuwe regering een aantal maatregelen. Het CPB meldt dat die maatregelen in de optiek van het CPB niet toereikend zijn om de gewenste ombuigingen te realiseren. Staaltje 'rijk rekenen' dus.
2. Volgens het coalitieakkoord zijn sommige uitgaven die het kabinet wil gaan doen incidenteel. Het CPB meent dat die vlieger niet in alle gevallen op gaat en dat sommige van die uitgaven structureel zijn. Dat heeft uiteraard invloed op de ontwikkeling van de overheidsfinanciën op de langere termijn.
3. Volgens het CPB zal de regering er niet in slagen alle geplande uitgaven te doen in de huidige regeerperiode omdat sprake is van arbeidsschaarste. Luchtkastelen dus.
4. Bij het voorgestelde beleid verslechteren de overheidsfinanciën. Op korte termijn valt die verslechtering uiteraard nog wel mee. Het begrotingstekort zal in 2025 2,7% BBP bedragen volgens het CPB, tegen 0,7% BBP bij ongewijzigd beleid. Maar de projectie van de staatschuld in 2060 stijgt van 28% BBP bij ongewijzigd beleid tot 92% (!) bij het voorgenomen beleid. Zoiets heb ik nog nooit gezien. Overigens is bij die berekening uitgegaan van de huidige rentestructuur. Mocht de rente stijgen, dan worden de cijfers in de toekomst slechter. Het CPB concludeert dan ook dat de nieuwe regering de rekening voor het voorgenomen beleid doorschuift naar toekomstige generaties.

Komende week wordt hierover in de Tweede Kamer gedebatteerd. Dat belooft wat.

Stikstofcrisis is een verzinsel
Nu ben ik natuurlijk ook niet vrij van een levensbeschouwelijke overtuiging. Ook ik heb een oordeel over het voorgenomen beleid. In mijn optiek is de stikstofcrisis een verzinsel. Daar gaan we miljarden aan uitgeven en we laten onze kinderen en kleinkinderen voor de kosten opdraaien. Bij het klimaatbeleid loopt de EU voorop in de wereld. Waarom moeten wij ambitieuzer zijn dan wat de EU van ons vraagt, waardoor wij helemaal vooroplopen in de wereld? Mijn persoonlijke overtuiging is dat het klimaatalarmisme onnodig en ongepast is en dat het voorgestelde klimaatbeleid sowieso grotendeels ineffectief zal zijn.

Het meest storend is nog dat de rekening grotendeels wordt doorgeschoven naar de toekomst. In een van zijn korte columns in het FD betoogt Mathijs Bouman dat mensen wel dit beleid willen, maar er niet voor willen betalen en dat de rekening daarom moet worden doorgeschoven naar de toekomst. Ik zit anders in elkaar. Als ik iets wil, ben ik bereid ervoor te betalen. Ik vermoed dat dat voor de meesten geldt. Als de kiezer niet voor dit beleid wil betalen, lijkt mij een logischer conclusie dat men het helemaal niet wil.

Interessant experiment: Groningers tot op het bot vernederen
Er is al veel over gezegd, dus wat kan ik nog toevoegen? Eigenlijk niets, maar ik moet het even kwijt. Op de dag dat de nieuwe ministers en staatssecretarissen werden beëdigd en met de koning feestelijk op het bordes stonden, stonden duizenden Groningers lange tijd online of fysiek in de vrieskou in een lange rij. En terwijl in Den Haag iedereen die in aanmerking kwam werd beëdigd, waren veel Groningers minder gelukkig en visten velen achter het net. Wie bedenkt zoiets in hemelsnaam? En wat was de boodschap hier?

Er zijn maar twee mogelijke verklaringen. De eerste is dat de regering even een statement wilde maken, zo van 'met ons valt niet te spotten. Met wie problemen veroorzaakt, loopt het niet goed af'. Voor maximaal effect moest dat statement uiteraard worden gemaakt op de dag dat de regeringsploeg zich op het comfortabele pluche liet hijsen. Helaas hebben we niet een miljoen Oeigoeren die we in heropvoedingskampen kunnen stoppen als waarschuwing naar de rest van de bevolking, maar we hebben gelukkig wel een hoop Groningers. Eerst hebben we decennialang de natuurlijke hulpbronnen van de Groningers gestolen en er niets voor teruggegeven. Toen zijn hun huizen verzakt en gescheurd, waarna we ze al jaren aan het lijntje houden door compensatie te beloven maar die niet te betalen. En nu was het kennelijk tijd om die sympathieke Groningers ook nog eens tot op het bot te vernederen. Gooi ze een grijpstuiver toe die bij lange na niet voldoende is en laten we dan zien wat er dan gebeurt als ze in lange rijen moeten wachten. Het lijkt op een misselijk makend experiment uit de psychologie. Overigens leken de Groningers niet op anderhalve meter te staan. Hadden ze nog mazzel dat er geen boa's in de buurt waren. Die stonden natuurlijk ook in de rij.

Een tweede mogelijke verklaring is dat er geen boze opzet in het spel was. De logische conclusie die je kunt verbinden aan deze alternatieve verklaring is dat het debacle slechts veroorzaakt is door grenzeloze incompetentie, hufterige desinteresse in het welzijn van de Groningers en een schrijnend gebrek aan empathie. Niet zo veel aan de hand, dus. Kennelijk business as usual…

O ja, en dan ook nog en passant mededelen dat we vanwege een leveringsverplichting aan Duitsland toch weer meer gas gaan pompen. Het kan zijn dat die hoeveelheid gas helemaal geen invloed heeft op aardbevingen, maar het zal voor de Groningers toch wel als een hele zak zout in de wonden hebben gevoeld. Of zijn ze daar inmiddels te murw voor?

Het is niet goed te keuren dat burgers met brandende fakkels bij de woningen van politici gaan staan, maar als ik een Groninger was…

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.