Opinie Krijn Poppe

Hoe duurzaam zijn coöperaties?

26 Juli 2018 - Krijn J. Poppe - 12 reacties

We organiseerden eerder deze zomer een internationaal congres over coöperaties. 'We' is in dit geval: alle universitaire instellingen die in Nederland op dit vlak actief zijn, Rabobank en NCR. Het is een goede gelegenheid om na te denken over hoe het ervoor staat met de toekomstbestendigheid van deze organisatievorm.

Voor veel economen is de coöperatieve ondernemingsvorm slechts een vreemde manier om de economie te organiseren. Economische organisatie loopt vaak via de markt, waar onafhankelijke partijen met elkaar handelen. De prijs (en het contract) vormt daar een signaal, waar de ander zijn activiteiten op afstemt.

Daartegenover staat de interne organisatie met hiërarchie, waarin de directie of de holding anderen aanstuurt via een gezagsrelatie. De coöperatie is een hybride van die 2: boeren sturen de directie van hun coöperatie aan, maar er is ook sprake van een prijs en een zekere onafhankelijkheid.

Coöperatieve ondernemingsvorm
De coöperatieve ondernemingsvorm heeft vooral zin als de 2 andere modellen niet goed werken, bijvoorbeeld omdat de markt faalt en boeren te afhankelijk zijn van 1 of enkele afnemers. Of omdat hun bedrijven te klein worden voor bepaalde gespecialiseerde activiteiten (dat gold ooit voor de geïndustrialiseerde boter- en kaasproductie).

Die verklaringen gelden bij de grote landbouwcoöperaties, die internationaal actief zijn en soms ook buitenlandse leden hebben. Maar voor het feit dat ze al meer dan 100 jaar bestaan en samen de markt beheersen (althans degenen die de anderen hebben opgeslokt), zijn andere verklaringen nodig, zo constateerde prof. Jos Bijman (WUR) onlangs in een artikel over de Nederlandse zuivel.

Ik vermoed dat dit ligt in het feit dat wij coöperaties als een economische activiteit zien en ze op die manier besturen. Ze zitten daarmee dicht bij het model van het niet-coöperatieve bedrijf. Op het congres presenteerde een Spaanse collega een onderzoek over de arbeiderscoöperaties in Baskenland die zeer succesvolle grote industriële ondernemingen zijn. Ook van hen werd gesteld dat ze in de eerste plaats economische ondernemingen zijn, die door hun leden meer op rendement dan op missie worden beoordeeld.

Gratis kapitaal uit verleden is belangrijk concurrentiemiddel 

Goede prijzen voor leden
Voor de coöperaties betekent dat vooral goede prijzen voor de leden realiseren, op basis van in het verleden opgebouwd kapitaal. Tegelijkertijd moeten zij blijven investeren in de marktpositie. Dat gratis kapitaal uit het verleden is een belangrijk concurrentiemiddel met de particuliere bedrijven.

Echter, tegelijkertijd moet men ook aan ledentrouw werken. Dit illustreerde prof. Markus Hanisch uit Berlijn aan de hand van een voorbeeld in de Duitse zuivel; waar 12.000 boeren het investeren in zuivelfabrieken en merken te risicovol vinden voor het geboden rendement. Zij hebben een verkoopvereniging opgericht die de melk verkoopt aan de hoogstbiedende.

Het coöperatieve denken bloeit op waar de markt of overheid faalt, betoogde prof. Tine de Moor (Utrecht). Zij ziet een nieuwe golf, na de golf van gemeenschappelijke belangenbehartiging in de negentiende eeuw. Waar de huidige ondernemingen de verduurzaming niet goed oppakken (zoals bij energie-coöperaties of duurzaam voedsel) of daar waar de overheid zich terugtrekt of zaken niet goed regelt (zoals voor ZZP'ers of in de zorg).

Spelen oudere coöperatie een rol?
Daarmee ligt ook de vraag op tafel of de oudere coöperaties een specifieke rol kunnen spelen in duurzaamheid. In de bankencrisis werd en wordt beweerd dat coöperaties minder gevoelig bleken voor de verlokkingen van speculatief gedrag in financiële markten, meer op de lange termijn letten en dus duurzamer zijn. Maar er zijn ook voorbeelden van coöperaties waar de leden vast zitten aan een onduurzaam productieproces met regionale milieueffecten.

Dit terwijl particuliere ondernemingen hun toeleveranciers makkelijk selecteren of segmenteren voor een duurzaam label. Daarmee is er voor de oudere coöperaties nog een belangrijke uitdaging: kunnen ze als leden en coöperatief bedrijf de gedrevenheid en missies van de nieuwe generatie omarmen om hun samenwerking een hechtere basis te geven? Of maakt de trend naar een duurzamere economie ze het leven lastig omdat veranderen lastig is?

Krijn J. Poppe

Krijn Poppe werkte bijna 40 jaar als econoom bij het LEI en Wageningen UR en vervult nu een aantal advies- en bestuursfuncties. Voor Boerenbusiness duikt hij in zijn boekenkast en bespreekt actuele ontwikkelingen aan de hand van klassiek geworden studies.
Reacties
12 reacties
herre bartlema 26 Juli 2018
Dit is een reactie op dit artikel:
[url=http://www.boerenbusiness.nl/ondernemen/blogs/column/10879399/hoe-duurzaam-zijn-cooperaties][/url]
Een zeer belangrijk onderwerp wordt hier aan de orde gesteld. Veel van onze grote nationale coöperaties zijn ketenregisseurs. Zonder hun regie geen snelle verduurzaming van onze sector, inderdaad een uitdaging. Dat ze die aankunnen, daar hoeft niet aan getwijfeld te worden.Kom op 10 oktober as naar Wageningen, zie www.circularfarming.nl en hoor hoe een coöperatie als Agrifirm de verduurzaming aanpakt. Geen sinecure, want het kost omzet aan voer en kunstmest in de vaderlandse markt, het is niet anders, maar de leden zijn er het best me af, want verduurzaming gaat betaald worden. Daar zorgen de particuliere ondernemingen wel voor.
Jpk 26 Juli 2018
De boereneigenaren van de afzetcooperaties zijn de verlengstukken van de supermarkten ingefluisterd door greenpeace en de milieugrachten gordel voedselpakket kost in 5% van het inkomen 30jaar komt ergeen beloning op het boerenerf.50% van ned boeren verdient minder dan 20000€
Peter34 27 Juli 2018
Er is een cooperatieve bank, zo heet het.
Er was toch zoiets als " van de leden, door de leden, van de leden". Hebben de leden wel eens besloten dat dit uitgangspunt niet meer geldt? Wat kunnen de leden nog beslissen? Van wie is het kapitaal? Is lidmaatschap nog voordelig in de dienstverlening? Wie van de leden weet dit?
citaat:
"In de bankencrisis werd en wordt beweerd dat coöperaties minder gevoelig bleken voor de verlokkingen van speculatief gedrag in financiële markten, meer op de lange termijn letten en dus duurzamer zijn."
Er was iets met speculatie (buiten het gezicht van de leden), waarvoor de US een behoorlijke boete oplegde. De toezichthouder op deze aktiviteiten (SS, schoothond bij Rothschild) werd bij zijn gedwongen afscheid behoorlijk tegemoet gekomen, zowel financieel*als bij het vinden van nieuwe betrekkingen als manager/toezichthouder (Vion). Dit werd/wordt door de Rabobazen met hun volle verstand geregeld. Wie van de beter geinformeerde leden vind dat dit zo allemaal wel goed is geregeld of weet hier meer van? Graag een reaktie op dit forum.
*tonnen
Garssink 27 Juli 2018
De grote coöperaties zijn verkapte particuliere ondernemingen geworden waar een elite graait uit de pot die door zwoegende boeren is ingebracht. Het is zover gekomen dat de oorspronkelijke eigenaren voor nog geen tientje per uur werken (€ 30.000 / jaar) en de elite € 100 plus rekent (voorlichters) tot anderhalf miljoen per jaar en meer. Boerenbesturen in deze zitten enkel voor spek en bonen als decorstuk. En nu worden we door duurzaam Wageningen uitgenodigd, u weet wel, die van die ammoniakstudie zwendel. Dank voor de eer.
herre bartlema 27 Juli 2018
Collega ondernemer Garssink wordt uitgenodigd te Wageningen door het Netwerk Smart Fertilization, waarin eveneens hardwerkende ondernemers samenwerken om uitvoering te geven aan art 7.5 uit het Sectorconvenant Schone en Zuinige Agrosectoren.
Joop 27 Juli 2018
@herre bartlema Door wie uit 'de sector' is dat convenant aangegaan? namens de boeren? die zich daaraan moeten houden? Ik denk dat de meeste boeren niet eens weten wat het convenant inhoudt. Als hun Eigen handtekening er niet onder staat, waarom zouden zij zich er aan gehouden moeten weten? Heeft de vertegenwoordiging (LTO?) de boeren uitentreuren uigelegd waar het over gaat en wat de implicaties van het convenant zijn? Zoniet, dan is het slechts een stuk papier waarover veel vergaderd is. Sorry voor de tijd die u er in stak.
Frans 27 Juli 2018
Juist Joop, wanneer lieden met Engelse termen en moeilijke woorden gaan smijten (smart fertilization en artikel 5.1), zijn ze vaak hun eigen baantjes aan het creëren over de rug van anderen. Het broeinest hiervan zetelt in Wageningen.
Joop 28 Juli 2018
Dat broeinest, dat daarmee bedoel je vast niet veel onderzoekers die toch echt wel het goede nastreven. De top van de WUR heeft wel duidelijk een politieke agenda, resultaat van wishful thinking (maakbaarheid), maar daarmee wel toegang tot veel financiele middelen. Die agenda mag men hebben (is ook niet van de laatste jaren, want de chemische industrie heeft er steeds een grote vinger in de pap gehad), maar die is wel degelijk ideologisch/commercieel gedreven, hetgeen zelfs in het personeelsbeleid doorwerkt. Waarmee de top recht van spreken namens/als wetenschappelijk instituut heeft ingeleverd. Wat moeten we daar dan van verwachten?
herre bartlema 28 Juli 2018
Op grond van genoemd convenant hebben overheid en bedrijfsleven veel geld gestoken in de ontwikkeling van onder andere precisiebemesters voor de open teelten. Daar hebben telers nu veel aan als ze duurzamer wensen te bemesten.Geen dode letters dus, dat convenant.
Smart Fertilization is een vertaling van Rationeel Bemesten, want het levert geld op voor de telers maar ook winst voor het milieu. Die combinatie van effecten komt in het woord Smart beter tot uitdrukking , vandaar onze keuze voor een Engelse term.
Kom gerust naar de Aardappeldemodag op 22 augustus te Westmaas in de stand van het demonstratieproject www.precisiebemestingzuidholland.nl om te zien om welke meststoffen, machines en adviezen het gaat. Dan zie je ook dat wij van het bedrijfsleven goed samen werken met het Wageningse bolwerk aan het terugdringen van het kunstmestgebruik in Nederland, zoals afgesproken in artikel 7.5.
joop 29 Juli 2018
@herre bartlema Mijnheer Bartlema, kunt u op dit forum even het lijstje namen van de LEDEN van de stichting kenbaar maken?
Niet de bestuursleden, maar de leden van de stichting.

Waar kan ik de statuten van de stichting downloaden?
Want duurzaamheid, met behoud van hoge productie, staat bij u kennelijk hoog in het vaandel.
In de statuten van een serieuze stichting kan ik vast wel vinden wat duurzaamheid in haar optiek behelst.
herre bartlema 30 Juli 2018
Dag Joop, graag beantwoord ik je vraag. Over historie, doel en werkwijze van het Netwerk Smart Fertilization wordt men geinformeerd op www.smartfertilization.org
Claas 31 Juli 2018
Meneer Bartlema is vast van goede wil maar zijn oproep in 1e reactie op het opinie artikel doet geen recht aan de vraag die Krijn Poppe stelt, namelijk zijn de bestaande grote cooperaties in staat om een transitie te maken.
De stichting waarvoor dhr Bartlema werkt wordt gefinancierd door bedrijven in samenwerking met Wageningen. De opdrachtgever betaalt en bepaalt zo de uitkomst van onderzoek dus de objectiviteit van het onderzoek is daarmee discutabel. Het artikel nodigt echter niet uit om reclame te gaan maken voor je broodheer.

De vraag van Poppe gaat over of de bestaande oude cooperaties in staat zullen zijn een verandering door te maken ? Hij bedoelt hiermee waarschijnlijk of ze in staat zullen zijn het contact met de leden te behouden en daarmee de omzet te waarborgen die in de markt te maken is.
Op dit moment kennen alle cooperaties winstgerichte werkmaatschappijen in BV vorm. De winst van de BV op het aangesloten lid rolt deels als ledentoeslag terug naar de leden.
Zal dat op termijn niet meer houdbaar zijn in een cooperatievorm wanneer de duurzaamheid (= lagere marges) een grotere rol gaat spelen ?
Terecht wordt er in de reacties opgemerkt dat convenanten die over de hoofden van de boeren heen worden afgesproken leiden tot verwijdering en twijfel over de nut, noodzaak en haalbaarheid in een binnenlandse markt die met wereldprijzen afgerekend wordt.
Kortom de vraag aan Krijn is kies jij voor de markt of voor een geleide economie ?
herre bartlema 1 Augustus 2018
De vraag naar de voorkeur van Krijn Poppe voor een bepaalde economische orde is niet relevant : de telers opereren heden ten dage in een markteconomie en moeten zich laten leiden door prijsprikkels. Die prikkels komen nu in zwang bij de bevordering van duurzaamheid voor elke agrarische ondernemer, cooperatielid of niet, zoals gezegd in mijn eerste reactie. Maak er gebruik van Claas !
U kunt niet meer reageren.

Wat zijn de actuele noteringen?

Bekijk en vergelijk zelf prijzen en koersen

Opinie Krijn J.Poppe

Het verdienmodel houdt in 2024 ook gemoederen bezig

Opinie Krijn J. Poppe

Verdronken oogst, verzonken kosten

Opinie Krijn J. Poppe

Boer Koekoek en de BoerBurgerBeweging

Bel met onze klantenservice 0320 - 269 528

of mail naar support@boerenbusiness.nl

wil je ons volgen?

Ontvang onze gratis Nieuwsbrief

Elke dag actuele marktinformatie in je inbox

Aanmelden