5 vragen aan Henk Tebben
Huidige bewaartechniek is niet van deze tijd
Bewaartechniek aan de kant gooien die al ruim vier decennia wordt gebruikt voor aardappelen en uien, is dat verstandig? Dat is wat koelspecialist Engie Refrigeration doet. Samen met Aeres Hogeschool Dronten startte het een fysiologisch onderzoek en kwam op een totaal ander bewaarconcept uit. De eerste praktijkresultaten met aardappelen pakken goed uit. Bewaarspecialist Henk Tebben legt uit hoe het systeem in elkaar zit.
De naam Engie Refrigeration zegt je misschien niet direct iets. In maart 2016 ging technisch dienstverlener Cofely verder onder een nieuwe bedrijfsnaam. Voorheen was het bedrijf beter bekend onder de namen Zephyr en GTI Koudetechniek. Projectmanager Henk Tebben is nauw betrokken bij de eerste aardappelbewaring volgens het nieuwe concept, die het bedrijf in Duitsland heeft gebouwd.
Jullie gooien techniek, die al decennia in de landbouw wordt toegepast, aan de kant en komen met iets totaal anders. Hoe is dat mogelijk?
‘De bewaartechniek die nu in de landbouw wordt toegepast is veertig jaar oud en niet meer van deze tijd. De gevestigde orde is gegroeid vanuit de verkoop van ventilatoren. Dat blijven ze doen. Vooraf hebben we met veel akkerbouwers gesproken, bestaande techniek bekeken en de producten onderzocht. Vervolgens is een bouwkundig en technisch ontwerp gemaakt om een antwoord te krijgen op de vraag: hoe ziet de optimale bewaring er uit? Vanuit de champignonteelt hebben we al veel ervaring. Bijvoorbeeld met het sturen op CO2. Het hanteren van de optimale bewaarcondities hebben we doorgetrokken naar de aardappelen. Voor ieder product gelden immers andere bewaaromstandigheden.’
Wat zijn de belangrijkste uitkomsten van jullie onderzoek naar de optimale productbewaring?
‘Regel één in de landbouw is nog altijd: Met zoveel mogelijk buitenlucht ventileren. Vervolgens ben je altijd aan het aanpassen, afhankelijk van de buitentemperatuur. Met koude lucht van buiten is dat niet zo’n punt, maar het klimaat verandert en de luchtcondities zijn verre van optimaal. Gemiddeld genomen ligt de temperatuur te hoog. Een luchtstroming van 250.000 kuub per uur – die in de praktijk wordt aangeraden – kent geen logica. Vaak ben je met propaangas aan het stoken. Bij de verbranding van één kilo propaangas wordt 1,6 liter water geproduceerd. Dat moet je allemaal weer weg ventileren. Wanneer de aardappel het warm krijgt gaat hij zweten en suikers produceren. Dat gaat ten koste van de kwaliteit. Met ons bewaarconcept sturen we op een vaste CO2-waarde, een vaste temperatuur en een vaste RV-waarde. Bij uien ligt dat iets anders, omdat je na het inchuren nog veel moet drogen. Echter, ook hier geldt dat teveel uitdroging kilo’s kost.’
Hoe zorgen jullie ervoor dat het product niet gaat zweten en uiteindelijk gewicht verliest?
‘Na de oogst drogen we de schil zo snel mogelijk. Voordrogen met buitenlucht, bijvoorbeeld kisten op de tocht zetten, is overbodig. We kijken naar het soort aardappel, tarra en vochtgehalte. De eigenschappen van het product worden in de bewaarcomputer ingevoerd en gedurende het proces gemonitord. Na een kleine week start het wond helen, waarbij we de zogenaamde ‘jas’ van de aardappel dichttrekken. Je hebt dan geen vochtverlies meer. De indroging gedurende de hele bewaarperiode bedraagt maximaal drie procent. Het gehalte CO2 wordt gemeten. Komt die boven een bepaalde PPM-waarde, dan zuigt een kleine ventilator het af. Is de temperatuur stabiel, dan wordt nauwelijks meer CO2 geproduceerd. Periodiek is intern ventileren nodig. Tot juli wordt het product op een constante temperatuur gehouden. Opwarmen voor uitschuren is in sommige gevallen overbodig, omdat de schil van de aardappel volledig is gesloten. Bij fritesaardappelen moet dat wel gebeuren.’
1,6
liter water
De laatste jaren is veel geïnvesteerd in bewaartechniek. Moeten akkerbouwers het roer omgooien, met veel kosten tot gevolg?
‘Afhankelijk van de situatie kan het systeem ook in een bestaande bewaring gebouwd worden. De lucht moet ontvochtigd en behandeld worden met verdampers. Daarvoor is een totaal andere indeling van de schuur nodig. Ventilatoren en luiken zijn overbodig. Kijk daarom goed naar de kosten om te zien wat kostenefficiënt is. Onze bewaarmethode hoeft niet substantieel duurder te zijn dan een traditionele bewaring. De resultaten zijn het beste bij bewaring in kisten, maar los gestort is mogelijk. Daarvoor zijn wel ventilatoren nodig en meer koelcapaciteit. Bij kisten kun je het product namelijk van verschillende kanten drogen. De temperatuur één graad veranderen kost je drie procent energie. Met de warmtedragers kunnen we tot vijftien procent energie besparen. En dan zijn er nog de voordelen van je product. We schatten in dat je na drie seizoenen de meerkosten van het Engie-bewaarsysteem hebt terugverdiend.’
Engie heeft vorig seizoen de eerste installatie gebouwd op een akkerbouwbedrijf in Duitsland. Hoe is dat uitgepakt?
‘Deze Duitse aardappelteler verwerkt zelf zijn aardappelen voor de consumptiemarkt. Voorheen bleef het product tot maart goed. Dan moest alles de deur uit. Afvalpercentages tot vijftig procent waren niet ongewoon. Met zijn nieuwe productbewaring zijn de aardappelen tot juli bewaard en kwamen ze puntgaaf uit de kist, met nauwelijks bewaarverliezen. Drukplekken komen niet voor. Nesten met rotte knollen zijn verdwenen. Dat komt omdat de knollen zijn gemummificeerd. Onder de vier graden breidt een schimmel namelijk niet uit. Dat levert allemaal direct geld op. Bovendien eist de Duitse overheid dat koelinstallaties aan een bepaalde energie efficiëntie voldoen. Deze installatie voldoet aan alle eisen. Met de restwarmte die de chillers produceren kun je een kantine verwarmen. Dat scheelt ook weer in de kosten. Voor het Duitse pilotproject is enorm veel interesse. Een tweede project, in Nederland, staat inmiddels op stapel.’
Niels van der Boom
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.