Blog: Herma van den Pol
Lust tot investeren vergaan door fosfaatrecht
Voor het eerst in een hele lang tijd heeft minder dan een vijfde van de melkveehouders zin om te investeren in de sector. Zelfs in 2009 bleef de sector investeren, maar nu komt deze na een hectische tijd tot stilstand. Heeft de overheid een effectieve manier gevonden om de sector tot staan te brengen of toch niet?
Het ziet er naar uit dat in 2016 een hoop zaken bij elkaar gaan komen, die wellicht door gaan werken in 2017. Laten we voorop stellen dat er de laatste jaren al veel geïnvesteerd is in de melkveehouderij. Op veel plaatsen zijn moderne stallen gebouwd of bestaande gebouwen uitgebreid. Ook investeerde de sector in grond en mechanisatie.
Het gaat hier niet om een beslissing van de ene op de andere dag, maar projecten die, rekening houdend met de tijd voor een vergunning, een lange aanloop kenden. De keuze was gestaag groeien en quotum kopen, zodat het bedrijf klaar was voor de tijd zonder melkquotum, of wachten tot na de afschaffing van het melkquotum en dan gas geven.
Tegelijk kampt de sector met vergrijzing. Over 2014 waren in Nederland 22,1 procent van de bedrijfshoofden ouder dan 65. Meer dan een vijfde en dit aandeel groeit met het jaar. Stoppen de bedrijven dan staat op grofweg de helft een opvolger klaar, zo blijkt uit de Rundveescanner van Agridirect. Er is een lichte stijging te zien in het aantal bedrijven waar de opvolger klaar staat. Toch houdt dit in dat op de helft van de bedrijven met een verouderd bedrijfshoofd er geen opvolger is.
Door de aanwas van nieuwe regels, noem de melkveewet, Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) grondgebondenheid en als kers op de taart de fosfaatrechten, nog los van een PAS waar diverse bedrijven mee te maken hebben is het goed begrijpbaar dat de verouderde bedrijfshoofden dit een goede tijd vinden om te stoppen. Het komt tot uiting in het percentage bedrijfshoofden met plannen om te stoppen. Dit plust van 1,4 procent in 2015 naar 2,7 procent in 2016. Grote kans dat zodra de fosfaatrechten een feit zijn er meer gaan afbouwen, dan wel stoppen.
Er komt nog een dergelijke moment aan in de toekomst. Dit is het punt waarop asbest van het dak moet. Een investering die geen enkele bijdrage levert aan het rendement van het bedrijf. De meeste ondernemers zien dit dan ook als een goed punt om te stoppen, maar daar hebben we het nu niet over.
Terug naar de wil en de drang om te investeren. In 2015 was al te zien dat veel bedrijven de groei achter de rug hadden en daalde het percentage ondernemers wat wilde investeren. Van een 30 procent in 2009, naar 34,2 procent in 2010 tot een 24 procent in 2015. Nog steeds een kwart. Maar, dan is er het cijfer van 2016. Nog maar 15,4 procent wil investeren. Een percentage gelijk aan de varkenshouderij in 2015.
De sector die altijd gestaag doorging met investeren, daarmee een aanjager van de economie middels het geld wat ze uitgeven aan omliggende bedrijven, is tot staan gekomen. Kees Romijn, voorzitter LTO Melkveehouderij, schrijft het toe aan een te lange periode met een lage melkprijs en de fosfaatrechten. Ook in 2009 was de melkprijs laag, FrieslandCampina vijf maanden onder de 25 euro, maar toen gingen de investeringen gestaag door. Het doet vermoeden dat de fosfaatrechten een veel grotere rol spelen in het besluit van de sector.
Waarmee de angst van veel bedrijven al begint uit te komen. De fosfaatrechten zetten een stempel op investeringen en daarmee de ruimte voor innovatie en verduurzaming. Melkquotum betekende rechten kopen om melk, het product waar het geld mee verdiend wordt, te mogen produceren. Fosfaatrechten betekent ruimte kopen voor koeien. Liters melk per dier wat op het bedrijf aanwezig is, dus ook voor kalveren, pinken en stieren. In buurlanden hoeft het niet, waardoor Nederland met een toch al relatief hoge kostprijs zichzelf opzadelt met nog meer kosten.
Wellicht dat het prijsnadeel nog te tackelen is, maar dan is er ook nog de onzekerheid rondom de overheid. Wetgeving omtrent fosfaatrechten ontbreekt en die moet wel per 1 januari 2017 ingaan. De nieuwe aanvraag voor derogatie komt er aan en het wordt nog spannend en dan is er ook nog de terugkerende discussie over grondgebondenheid.
Een kleine overwinning is dat de hoeveelheid fosfaat in grondwater niet alleen meer op het bordje van de agrarische ondernemer komt te liggen. Nu is het nog wachten op een reactie van staatssecretaris Martijn van Dam, maar misschien kan dit wel een doorbraak forceren in dit belangrijke dossier. Want één ding is nu al helder. Fosfaatrechten en krimp van de sector betekent een klap voor de investeringsbereidheid op het erf. Het heeft gevolgen voor toeleveranciers en iedereen die om de sector heen hangt. Ook in de verwerking zijn de gouden jaren geweest en zijn efficiency en optimalisatie nu de sleutelwoorden. Stilstand is achteruitgang, maar in het Nederlandse scenario was vooruitgang, de groei van de melkproductie, de sleutel naar achteruitgang.
Herma van den Pol
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
